Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIIwieku
noweformyustroju
politycznego
Życiepolityczne
prasa
rozwójbiurokracji
Oświecenia.Alejednocześniejednymzfilarówoświeconegoabsolutyzmustałasię
policjapolityczna.
ChociażwXVIIIstuleciuustrojemwiększościkrajówbyłamonarchia,towłaśnie
wtymwieku,wwynikubuntumieszkańcówkoloniiprzeciwpanowaniumetropolii,
doszłodopowstaniaStanówZjednoczonych,krajuorepublikańskimustrojude-
mokratycznym.Takżewinnychkrajachnasilałysięnapięciapomiędzywładzą
aróżnymiprzedstawicielstwamispołeczeństwa.Zcałąsiłąsytuacjatakawystąpiławe
Francjiizakończyłasięobaleniemmonarchii.ZkoleiwPolscesłabośćmonarchii
isamowolaoligarchiimagnackiejprzyczyniłysiędoutratyniepodległości.Wtym
samymczasiewAngliiograniczaniewładzykrólewskiejzapewniałoprowadzeniepo-
litykizgodnejzinteresemnajbardziejaktywnychgospodarczogrupspołecznych
isłużyłoumacnianiupozycjipolitycznejigospodarczejWielkiejBrytaniiwświecie.
WiekXVIIIprzyniósłożywieniepublicznegożyciapolitycznego.Najbardziejna-
macalnymtegoprzejawembyłotworzeniesiępartiipolitycznych,działającychwkra-
jachosilnierozwiniętychciałachprzedstawicielskich.Czołowemiejscewtymwzględzie
zajmowałaWielkaBrytania,wktórejzmaganiawigówztorysamistałysięnieodłącz-
nymelementemżyciapolitycznego.WSzwecjitoczyłasięwalkaowładzępomiędzy
DczapkamiDiDkapeluszamiD.PowstaniestronnictwpolitycznychwRzeczypospolitej,
związanezwewnętrznymiwalkamiugrupowańmagnackich,widocznebyłojuż
wczasachsaskich,azwłaszczawokresieSejmuWielkiego.Stopniowowżyciepolity-
cznewłączałysięcorazszerszegrupyspołeczne.Niejednokrotniebyłyonewykorzys-
tywanewkampaniachpolitycznychprowadzonychprzezelitynarzeczreformustro-
jowychipolitycznych.Wdebatachpolitycznychcorazwiększegoznaczenianabierała
agitacja,podczasktórejużywanoróżnychmateriałówpropagandowych-plakatów,
ulotek,anawetpalonokukłyniepopularnychpolityków.WtymsamymczasiewRo-
sjiobowiązywałzakazorganizowaniazgromadzeńwmiejscachpublicznychiprywa-
tnychbezzgodywładzpolicyjnych.Wewszystkichkrajachobowiązywałacenzura,
stosunkowołagodnawWielkiejBrytaniiiHolandii,winnychkrajachzaostrzanabądź
łagodzonawzależnościodrozwojusytuacjipolitycznej.
Angażowaniepolitycznecorazszerszejopiniipublicznejdokonywałosięza
sprawąprasy.WXVIIIstuleciuwszybkimtempiewzrastałaliczbatytułówinakład
wydawanychperiodyków.PodkoniecwiekuwLondynieukazywałosię16tytułów
dzienników,asprzedażwcałymkrajuosiągnęła16mlnegzemplarzy.Czytelnictwo
prasyrozwijałosiętakżeweFrancjiiNiemczech,choćjużnietakdynamiczniejak
wAnglii.Prasaukazywałasięgłówniewmiastach,alemyślanorównieżochłopach
(np.DBoteausThuringenD),atakżeomłodzieży(DDeutscheZeitungfurdieJugend
undihreFreundeD).
Skutecznesprawowaniewładzywymagałosprawnegofunkcjonowaniaod-
powiedniozorganizowanychsłużbadministracyjnych.WwiększościkrajówXVIII-
-wiecznejEuropynastąpiłrozrostbiurokracji,charakteryzującysiędalekoposuniętą
centralizacjąispecjalizacją.Procestenbyłzauważalnyzarównowadministracjicen-
tralnej,jakilokalnej,aszczególniewidocznybyłweFrancji,Austrii,PrusachiRosji,
gdziemiałprzyczyniaćsiędoograniczaniapartykularyzmówlokalnych.Alerozwój
administracjiniejednokrotniesprzyjałosłabieniukontroliwładzynadaparatem
urzędniczym,cowkonsekwencjiprowadziłodoograniczaniawładzypanującego,
anawetpowstawaniaośrodkówoporuwobecrząducentralnego.Dlategoteżsku-
tecznesprawowaniewładzywymagałowspółpracypomiędzymonarchąalokalny-
miinstytucjami.WprzeciwieństwiedoFrancji,gdzieurzędyuzyskiwanodrogą
kupna,wAustriiiPrusachwytworzyłsięsystemawansuurzędniczegopowiązany
zewzrostempłacy.Odurzędnikawymaganoodpowiedniegoprzygotowania
fachowego,ajednocześniejegopracapodlegałakontroli.
12
