Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
FilozoficznetematywTheVarietiesoftheReligiousExperience...
biologów”15.Swojestanowiskookreślazatemnasamympoczątkuwyń
kładów.Ichcelemczyniprzeciwstawieniesiępostawiescjentystycznej,
którazdominowałaówcześniewszystkiedziedzinybadańnaukowych.
Zaistotnyelementtejpostawyuznajefilozoficznydarwinizm,popularyń
zowanyprzeztakichpisarzyjakHerbertSpencer.Jamesodwołujesię
wprawdziedopodejściaewolucjonistycznego,alekorzysta,jaktodalej
pokażę,zmetodologiisamegoDarwina,aniezjejfilozoficznejinterń
pretacjiwypracowanejprzezSpencera.Scjentyzmopierasięnadwu
podstawowychipowiązanychzsobązałożeniach.Popierwsze,zanajń
wyższąformęludzkiegopoznaniauważawiedzęnaukową,zwłaszcza
matematycznońprzyrodniczą;podrugie,uznaje,żetakpojętawiedzanie
zajmujesiędziedzinąwartościiznaczenia1dlategowszelkiesądydoń
tyczącewartościsąsubiektywneinicniewnosządodziedzinypoznań
nia.Jamesoponujeprzeciwobydwutymzałożeniom.
Jamesprzedstawiasięwprawdziejakopsycholog16,którychcebadać
ludzkieskłonności,jednakowaskromnośćpsychologajestprzemyślanym
zabiegiemmającymnaceluprzeciwstawieniesięscjentyzmowiwjego
najbardziejspektakularnejpostaci,którąnazywamaterializmemlekarń
skim.Jakopsycholog,chcebadaćnieinstytucjereligijne,leczDreligijne
uczuciaireligijneimpulsy”17.Wtejspecyficznejdziedzinie,jakąjestpsyń
chologiadoświadczeńreligijnych,niemożeposłużyćsięmetodamipsyń
chologiieksperymentalnej.Zubolewaniemtakżeodkładanabokswoją
ulubionąmetodę1introspekcję,którątakmistrzowskoposługiwałsię
wThePrinciplesofPsychology18.Ubolewanietowynikatakżezfaktu,że
jegokonstytucjapsychicznaniepozwalałamunabezpośredniąrelację
zwłasnegodoświadczeniareligijnego.Materiałemswychbadańuczynić
więcmusiałtekstystanowiąceDprawdziwedocumentshumains”,gdyż
15W.James:TheVarietiesofReligiousExperience...,DThetextofVarietes”,s.545.
16W.James:TheVarietiesofReligiousExperience...,s.12(10).Wnawiasachpodań
wanebędąstronypolskiegowydaniaDoświadczeńreligijnych.Zob.Idem:Doświadczenia
religijne.Tłum.J.Hempel.Kraków2001.Tłumaczenieto,porazpierwszyopublikoń
wanew1918roku,zakorzeniłosięjużwpolskiejliteraturze,wielokrotniejewznawiano,
pozostawiaonojednakmiejscamiwieledożyczenia.Dlategocytując,będęnajpierwpoń
dawałstronyoryginału,apotempolskiegowydania,zaznaczająctemiejsca,wktórych
tłumaczenietobędziemodyfikowane.Wniektórychmiejscachkorzystamtakżezwydania
poprawionegotłumaczeniaHempla,któreukazałosięw2011roku.Zob.W.James:
Odmianydoświadczeniareligijnego.Tłum.J.Hempel.Przekładuzupełnił,opracował
iprzedmowąopatrzyłB.Baran.Warszawa2011.
Wartozauważyć,żewśróddziedzinwymienionychwtymmiejscujakote,którymi
Jamesniebędziesięzajmował,niemafilozofii1jestnatomiasthistoriareligii,teologia
iantropologia.
17Ibidem.
18Zob.G.E.Myers:WilliamJames,HisLifeandThought.London1986,s.64180.
