Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Konceptualizacjaioperacjonalizacjakluczowychterminówbadawczych
67
niespełniającetegowarunkunależądosferyniepewności”148.Wpraktycenoznaczato,
żedziałaniewwarunkachniepewnościjestdziałaniempozbawionymjakichkolwiek
racjonalnychpodstawzewzględunabrakmiariniemożnośćustaleniawynikówdzia-
łania.Brakjestprzesłanekdojakiegokolwiekoszacowania,dopowzięciaracjonalnej
decyzji”149.Zaproponowanestanowiskoznajdujeakceptacjęwliteraturzeprzedmiotu.
Zawzorcowelubklasyczneuznajesiędwiekoncepcjerozróżnieniaiinterpretacji
ryzykainiepewnościpodaneprzezdwóchekonomistówniezależnieodsiebie-ame-
rykańskiegoFrankaH.Knighta150orazbrytyjskiegoJohnaM.Keynesa151.Pierwszy-
jaktorekonstruujeBochenek-stwierdziłstanowczo,żenznanychpojęćniepewności
iryzykanienależyutożsamiać,alepotraktowaćjejakoradykalnieodrębnekate-
gorie.Wymagająoneprecyzyjnegookreślenia,gdyżznajdująszerokiezastosowanie
wjęzykupotocznymorazwnaukowychdyskusjachekonomicznych.Naturaopisywa-
nychprzezniezjawiskjestzupełnieróżna.Ryzykodotyczyprzypadków,któremożna
zmierzyćiwyrazićilościowo,natomiastwprzypadkuniepewnościtakamożliwośćnie
istnieje.Ryzykojestwięcniepewnościąwymierną,niepewnośćzaśjestniewymierna.
Niepewnośćdotyczyzdarzeń(zjawisk)ocharakterzejakościowym.Ryzykoodnosi
siędozdarzeńfaktyczniezachodzących.Innącechąryzykajestjegoodniesieniedo
niekorzystnychzdarzeń(np.ryzykostraty),tymczasemniepewnośćprzypisywanajest
dokorzystnychrezultatów(np.niepewnośćzysku).Ryzykonadajesiędoubezpie-
czenia;możnajemierzyćzzastosowaniemrachunkuprawdopodobieństwa.Jestwięc
pojęciemwyspecyfikowanym.Niepewnośćprzeciwnie,niemawspomnianychcech.
Oznaczato,żewstosunkudoryzykamożnastosowaćpojęcieprawdopodobieństwa
»obiektywnego«,natomiastdoniepewności-prawdopodobieństwa»subiektywnego«.
Kolejnaróżnicasprowadzasiędoznajomościrozkładuwynikówwgrupieprzypad-
ków.Ztegoteżpunktuwidzenianiepewnośćdotyczysytuacjilubzdarzeńzupeł-
niewyjątkowych.Zkoleiryzykodotyczyzdarzeń,wprzypadkuktórychmożliwe
jestokreślenierozkładuwynikówapriorilubnapodstawiebadaństatystycznych
zprzeszłości.Przykładowoiniepewnośćwystępujewsytuacjiorzekaniawyrokusądu,
ewentualniewydawaniaopiniidotyczącejrozwojuwydarzeńwprzyszłości.Sąto-
konstatowałF.H.Knight-npodstawoweróżnicemiędzy»autentyczną«niepewnością
iryzykiem,czyliniemierzalnąniepewnościąamierzalnymryzykiem”152.
Drugizprzywołanychtuklasyków,Keynes,nieprowadziłpogłębionychstudiów
natematryzyka.Wswymobszernymdzieleuznał,żemożnaprecyzyjniesformułować
definicjęryzyka.PrzezAoznaczyłilośćmożliwychdouzyskaniadóbr,przezp−jego
prawdopodobieństwo(p+q=1),natomiastEstanowiwartośćnadzieimatematycz-
nejwynoszącąE=pA.Przyjmującpowyższeelementy,wyznaczyłryzykoR,które
przedstawiłzapomocąnastępującegowzoruiR=p(A-E)=p(1-p)A=pqA=qE153.
148Tamże,s.112.
149Tamże.
150F.H.Knight,Risk,UncertaintyandProfit,nReprintsofEconomicClassics”,NewYork1964.
151J.M.Keynes,ATreatiseonProbability,London1921.
152M.Bochenek,Ryzykoiniepewnośćś,s.52.
153Tamże,s.53.
