Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zadanieliteraturypolegałoczęstonapowiązaniuzesobądwóchidei:męskości
iwojny,awięcnastworzeniuiupowszechnieniuideologiimęskościmilitarnej.
Wdyskursiefilozoficznymiliterackimideologiatawspierałasięprzedewszyst-
kimnacnociemęstwa,jakoterminwywodzącejsięetymologicznieodgreckiego
andreiaiłacińskiegovirtus,dodzisiajuznawanejzajednąznajważniejszychwarto-
ścietycznych.Męstwoniezawsze–szczególniewtradycjifilozoficznej–przed-
stawianojakovirtusmilitaris,dostrzeganownimtakżewartośćpokojową,odno-
szącąsiędoludzkiejwoli,zdolnościrozpoznaniaetycznychwartościorazpotrze-
bysamorealizacji
37
.Tezabieginiezatarłyjednak–szczególniewtradycjiliterackiej
–jejpierwotnegosensu,którywedługPlatonapolegałnanieustraszonościwojowni-
kaworężnejwalce:flMężnyjestiten[ł]cotowszeregutrwaiwalczyznieprzyja-
ciółmi”
38
.Greckifilozofuważałzresztą,żejesttoideał,którynależyinstytucjonalnie
flwpajaćmłodzieży”
39
.Ciekawe,żewjęzykupolskimsłowoflmęstwo”wXVIIwie-
kuoznaczającefldzielność,męskość,wiekmęski”,późniejograniczyłoswojezna-
czenietylkodoflwalecznościwojskowej”
40
.
Czegosięwymagaodmężczyznnawojnie?otóżwłaśnietego–męstwa,czyli
bohaterstwa,któreoznaczapostawęłączącawsobiedwiedyspozycje:zapałdowal-
kiibraklękuprzedśmiercią.Nigdyniebyłotołatwe,wymagałoprzełamaniaoporu
naturalnegoinstynktusamozachowawczego.Każdorazowoniezbędnawtakich
sytuacjachokazywałasięideologia,odwołującasiędobardzoróżnychprzesłanek:
doodruchuplemiennejsamoobrony,donarodowejdumy,dopatriotycznegoobo-
wiązkuczyteż–aniebyłototakierzadkie–doobietnicymęskości.Wprzekazie
propagandowymwojnawjednoznacznysposóbdefiniowałamęskątożsamość.
Goldsteinstawiawswojejpracytezę:kultury(czyliteżnarodyipaństwa)rozwijają-
cekoncepcjęsilnej,twardejmęskościmotywująwtensposóbmężczyzndowalki.
IliadaHomeranarzuciłanawielestulecikulturzeeuropejskiejheroicznąwizję
wojny;wXXwiekupodczasokupacjigreckieposczytałbędzienaswójsposóbTade-
uszGajcy.Średniowieczeurzekłoideałemrycerskim;względemniegobędzieokreślał
swojąpostawę,decydującsięnawstąpieniedoSzarychSzeregów,KrzysztofKamil
Baczyński.TadeuszRóżewicz,wybierającsiędopartyzantki,włożyłdoplecakaKróla-
-DuchaSłowackiego.JanJózefSzczepański,charakteryzującwojenneiokupacyjne
postawyswojegopokolenia,pisałoflsytuacjachconradowskich”
41
.ATadeuszKon-
111111
37
Zob.J.Kiełbasa,Szkicomęstwie.Wstępneuwagiopozycjimęstwawświeciewartości,flZnak”
1995,z.479;R.Kozłowski,Męstwojakosposóbspełnianiasięosoby.Studiumantropologiczne,
Słupsk2011.
38
Platon,Laches,przeł.W.Witwicki,Warszawa1991,s.47.
39
Ibidem,s.46.
40
HasłoMęstwo[w:]A.Bańkowski,Etymologicznysłownikjęzykapolskiego,t.2:L-P,Warszawa
2000,s.167.
41
J.J.Szczepański,WsłużbieWielkiegoArmatora,[w:]idem,Przednieznanymtrybunałem.
Autograf,Warszawa1982,s.10.
26
