Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
brałateż–czegozkoleiobawiałsięBergson–charaktermechaniczny,technologicz-
ny,doprowadzająctymsamymdoeskalacjiofiarpośródżołnierzy.
WPolsce,jakwiadomo,rok1914oznaczałszansęnaspełnieniemarzeńoniepodle-
głości,flpowszechnąwojnęnarodów”witanowięcnaogółtakjakwSoplicowiewroku
1812–znadziejamiizentuzjazmem.Przykłademtakiegonastawieniasądwiena-
ukowerozprawy:MieczysławaSzereraSocyologiawojny(1916)orazSylweriusza
ChmurkowskiegoDwaobliczawojny(1917)
77
.Drugiztychautorówprzekonywał:
flWojnadokonywacudów!Niszczyizabija,alejestrównieżsiłątwórczą,bodajemoc
ihartducha.Tąsiłątwórczą–jestwłaśniepotęgagromady–poczuciewspólności”
78
.
Wliteraturzetegookresuniebrakowałomodernistycznychwizji,wktórychwi-
talizmłączyłsięzmetafizykąihistoriozofią,adarwinizmznietzscheanizmem.
Przykładowo,PrzybyszewskiwTyrteuszu(1915)sięgałpoideęwojnyjakowiel-
kiegokosmicznegooczyszczeniaibiologicznejodnowyświata;medytującyboha-
ter(męskioczywiście)tejkróciutkiejprozy:
Widziałwwojniebudzącąsięwiosnędonowegożycia,wielkieświętonajgłęb-
szychinajszlachetniejszychsiłwduszyludzkiejiuwierzyłwwielki,przeol-
brzymimblaskiemślepiającycud:
Terazziemiasięzatrzęsieirozpadnie,terazdrżałitrząsłsięwwielkiejchwili
objawienia:TerazPolskazmartwychwstanie!
79
WpowieściPrzybyszewskiegoPowrótbohaterwpodobnysposóbuświadamia
sobiesensrozgrywającychsięwokółniegozdarzeń:flWojna–Zapomnienie!Wojna
–Wyzwolenie!oszołomienie”
80
.Weźmyinnyjeszczeprzykładutrzymanejwpo-
dobnyminwokacyjnymtoniewypowiedzi,ztegosamegomniejwięcejokresu,
wyjętejztwórczościokolicznościowejlegionowegopoetyJózefaRelidzyńskiego:
owojno!Ktocięprzeżył,ktospojrzałciwoczy
Tenjużśmiaćsięniebędzieitemuramiona
młodeciężarstarościprzedwcześnieprzytroczył
ajednakwgroziekrwawej,bądźbłogosławiona,
bozciebieżycienowesięrodziizpieśni
nowyipromienistyświatsięwycieleśni!
81
Wierszten,stylizowanynajęzykPanaTadeusza,oddajedośćdobrzeambiwa-
lencjęstosunkudowojny;dostrzeganowniejsiłęniszczycielską,aletakżeozdro-
111111
77
Ichomówieniezob.L.S.Zakrzewski,Ethosrycerskiwdawnejiwspółczesnejwojnie,Warsza-
wa2004(turozdz.2Etykawalkiwpolskiejmyślihumanistycznej,s.54-58).
78
S.Chmurkowski,Dwaobliczawojny,Kraków1917,s.42.
79
S.Przybyszewski,Tyrteusz(zcykluflWojna”),Wiedeń1915,s.26-27.
80
S.Przybyszewski,Powrót,Kraków1916,s.132.
81
J.Relidzyński,Wiejąwiosennewiatry.Poezjewolnościoweilegionowe,Kraków1916,s.117.
35
