Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
mentówzwierzęcych,jakantylopy,lwy,kozłyczyteżgazele40wikonogra-
fiiBesa,jaksłuszniepodkreślaV.Dasen(1993:61,przyp.45),jestdobrze
poświadczonedlatakichzabytków,jakskarabeuszeigemypochodzące
zokresugrecko-rzymskiego.WokresiearchaicznejGrecjimotywtenłą-
czysięzikonografiąHeraklesa,pokonującegolwazNemei41(Dasen1993:
61,przyp.46).TakwięcikonograficznyobrazBesastanowiwielowątkową
kreację,charakteryzującąsięszeregiemobcychwpływóworazinspiracji,
copozwalałonawielopłaszczyznowąinterpretacjęjegoobrazu.
Drugipogląd,któryzgodniezopiniąwyrażonąprzezJ.F.Romano
(1980:40)uzyskałdalekoszersząpopularność,wskazujenasubsaharyjską
proweniencjęikonografiiBesa.WświetletejteoriiBesmógłbybyćrodzi-
mymsudańskimbóstwem(Dasen1993:61;Brieva2007:20).Tezazakłada-
jącasudańskiepochodzenieBesamiałabyćwspartatekstamiświątynnymi
pochodzącymizOkresuPóźnegoigrecko-rzymskiego,wktórychtobó-
stwookreślonezostałojakoIPanpołudniowychkrajów’
,szczególniet3-stj
(Nubia)(Budge1904:276;Török2009:50,przyp.169),Bwgmkrajpołudnio-
40NatematgazeliwsztucestarożytnegoEgiptuorazjejznaczeniazob.Strandberg
2009.
41WateńskiejsztucepołowyVIw.przedChr.wzrostznaczeniaHeraklesaprzypisuje
sięinicjatywiePizystratydów(Hall2011:245;Pestman1990:31,44;GómezLucas2001–
2002:91–106;Versluys2002:308,przyp.366;Blakely2006:148).HerakleswopiniiDio-
dora,którypowołujesięnamit,miałurodzićsięwEgipcie(Diod.Sic.,3.74.);Herodot:
flaleHeraklesjestprastarymbogiemuEgipcjan”(Hdt.2,43).A.Wiedemann(1890:164)
łączyłBesazTyfonem.Natakiestanowiskobezwątpieniamiaływpływstudiaiusta-
leniapoczynioneprzezJ.G.Wilkinsona,acharakteryzowałoonojednoznajwcześniej-
szychbadańodnoszącychsiędoidentyfikacjiinteresującegonastutajbóstwa.Badania,
jaksłuszniezaznaczyłJ.F.Romano(1998:92),fllinkedtheBes-imagewithTyphon,and
onlyTyphon,Wilkinsoncontradictedhisownevidence.Hismisinterpretationsent
scholarshipspinningoffinthewrongdirection”.Odnośniedoszerszejdyskusjinate-
matidentyfikacjiBesazTyfonemzob.Romano1998:90–92.WFenicjiodIXw.przed
Chr.potwierdzonyjestkultHeraklesajakoMelkarta(Blakely2006:148).HeraklesDak-
tylosstanowipołączenieMelkarta,BesaiHeraklesa;zob.Blakely2006:148.V.Tran
TamTinh(1986:107)podkreśla,żeGrecyniekiedyidentyfikowalifenickiebóstwoMel-
kartazHeraklesem;zob.Malkin2005:238–258.NatematzwiązkówHeraklesazBesem
zob.GómezLucas2001–2002:91–106.Interesującypozostajeponadtofakt,żejednym
zelementówikonograficznychłączącychMelkarta,BesaiHeraklesajestwspółwy-
stępowanietychbóstwzlwem.NawielumonetachpochodzącychzobszarówSyrii
znajdująsięprzedstawieniaHeraklesawalczącegoztymwłaśniezwierzęciem(walka
zlwemzNemeitojednazpracHeraklesa).SynkretyzmwikonografiiBesaiHerakle-
sapotwierdzajązarównozabytkinumizmatyczne,jakiinneźródłapoobustronach
Śródziemnomorza.NazabytkachpunickichBesukazywanyjestjakoHerakleszabija-
jącylwalubtrzymającylwywrękach,podobniejestwprzypadkutradycjiwschodniej
(Trell1984:125).V.Dasen(1993:246)słuszniewskazujeegipskiewpływyBesaoraz
Ptaha-Pataikonareligięgreckąokresuarchaicznego.
—27—
