Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wypowiązanyzPuntemisamPunt(Daumas1958:139–143;Dasen1993:
61;Junker1911:86;Steindorff1905:21).Jedenznapisówpochodzących
zokresurzymskiego,pozostawionychwświątyniwDenderze,nazywa
BesaIPanemPuntu’42(Romano1980:40).Próczlwichelementówobecnych
wikonografiibóstwatakżekilkacechfizycznychwopiniiniektórychba-
daczymiałowykazywaćcechpołudniowe.Itakwskazywanonaadaptację
czyteżilustracjęwobraziebóstwanegroidalnychcechantropologicznych
łączonychszczególnieztymi,którezwiązanesąewidentniezPigmejami43
(Berger1880:60–68)iBuszmenami(Romano1980:41),szukająckorelacji
iinspiracjiplastycznychwtakichelementachikonograficznych,jakkrępy
tułów,grubewargi,szerokinos(Romano1980:41).Wswojejmonografii
V.Dasenprezentujerównieżiinneargumentyodwołującesiędonubij-
skiegorodowodubóstwa44(zob.teżHickmann1961:36),wskazującna
asymilacjęikonograficznąBesawyobrażonegowrazzmałpami45(Dasen
1993:62;Boutantin2014b:350;2014a:114;Volokhine2010:245,przyp.77).
Badaczkaprzywołujem.in.przykładpochodzącyzMagicznegoPapiru-
42Zawschodnio-afrykańskimpochodzeniemBesaopowiadałsięm.in.Marie_e;zob.
Vassal1956:177–178.Przyafrykańskimpochodzeniu,wskazującnacentralnączęść
kontynentu,obstawałE.A.T.WallisBudge.Badacztensugerował,żebóstwozostało
zapożyczonewokresiepredynastycznym.Innybadacz,A.Sharff,uważał,żepostać
BesamożebyćłączonazPigmejami,zamieszkującymilasyAfrykiŚrodkowej.Nato-
miastK.Sethesądził,żeBesjestpochodzeniaafrykańskiego,bowiem,wbrewprawie
wszystkimegipskimregułom,przedstawianybyłenfacezamiastzprofilu;zob.teżDa-
sen1993:42,43,61,83;Delpech-Laborie1941:252–254.
43NiezwykleinteresującągrupązabytkówsąterakotowestatuetkipochodzącezEfe-
zu,które,jakzaznaczaH.A.Shapiro,początkowoidentyfikowanojakoprzedstawienia
Besa.WspółcześniejednakzaliczasięjedoprzedstawieńkarłówalboPigmejów,które
wopiniibadaczamajązarównoznaczenieapotropaiczne,jakikomiczne,groteskowe;
zob.Shapiro1984:391;zob.teżDasen1993:61.
44InteresującenastutajbóstwobyłopopularnenaterenieNubii.Należyteżnadmie-
nić,żeznanyjestpochówekkobiecy,któremu,jakzaznaczająStuartT.SmithiMichele
R.Buzon(pracawdruku:2),towarzysząwwyposażeniuegipskieamulety,wtym
takżewyobrażająceBesa.OczywiściepopularnośćtegobóstwanaobszarzeKusznie
przemawiazamiejscowymjegorodowodem.OdnośniedoBesanaobszarzeKuszzob.
m.in.Lewczuk1992:202–205.
45Natematanonimowychkarłowatychbóstworazichfunkcjizob.Dasen1993:48–
54.Zob.takżezabytekwpostaciamuletuokształciepiramidy,zwidniejącąnajego
spodzie,schematyczniewyobrażąpostacią,którąinterpretowaćnależyjakoarchety-
picznywizerunekBesa.Zabytek,októrymmowa,służącydozawieszania(wskazują
natootwory,przezktóremożnabyłoprzewlecsznurek),jestwyjątkowointeresujący
m.in.dlatego,żeschematyczniewyobrażonatwarzbóstwaprzyjmuje,jaknależysą-
dzić,małpiąpostać.AmuletzostałodkrytywAbusir,warcheologicznymkontekście
grobuponadpięćdziesięcioletniejkobiety(Duliková,Odler,Březinová,Havelková
2015:69–75).
—28—
