Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wojnaikonfliktzbrojny
wteoriachstosunkówmiędzynarodowych
43
atymsamymprzyczynyimperializmuisamychwojen
50
.Hobsonwwymiarzeeko-
nomicznymzaliczałsiędoliberałów,ponieważwierzyłwmożliwośćkapitalizmudo
reformowania,uważając,żeingerencjasamegopaństwazmusigrupękapitalistówdo
ograniczeniatendencjiimperialistycznych.
Wśródautorówmarksistowskichnajpełniejsząanalizęsystemuimperialnego
przeprowadziłWłodzimierzI.Uljanow-Lenin(1870-1924),któryrozwinąłmyśl
Hobsonanatematimperializmuwkierunkuwalkiklas.Wedługniego,koncentra-
cjakapitałuprowadziwkonsekwencjiwwymiarzewewnętrznymdowyzyskuipod-
porządkowaniamniejszychprzedsiębiorstw,natomiastwwymiarzezewnętrznym
wymuszawalkęorynkizgrupamifinansowymiinnychpaństw.Walkataprzeradza
siębardzoczęstowwalkęzbrojną.Imperializmstanowinajwyższąformękapita-
lizmu,któregocechąjestzastąpieniekapitalizmuwolnorynkowegokapitalizmem
monopolistycznym,wktórymwielkieprzedsiębiorstwapodzieliłysięwpływamina
świecie
51
.
DonurtuglobalizmumożnarównieżzakwalifikowaćJosephaSchumpetera
(1883-1950),któryuznałkapitalizmzaformacjęniemającąwpływunapodejmo-
wanieekspansjizbrojnej.Klasazawodowychżołnierzy,którawystępujewkażdym
państwie,zinstytucjonalizowaładziałaniaimperialnewwewnętrznymprocesie
politycznym.Wkonsekwencjipaństwamająwrodzonąskłonnośćdoprowadzenia
wojny.Schumpeterniezgadzałsięztwierdzeniemmarksistów,żeprzyczynąimpe-
rializmu,czyliekspansjiłączonejzwojną,jestkapitalizm.Przeciwnie,kapitalizm
idemokracjęuznałzaprzeciwieństwo,któresprawia,żewojna,nawetgdymoże
przynieśćkorzyścifinansowe,jestmałoprawdopodobna.Nacjonalizmimilitaryzm
sąpozostałościamipoautorytaryzmie,zostałydokapitalizmuwszczepioneitrwają
wnimdopókipaństwofunkcjonujenadawnychzasadach.Kapitalizmangażujecałą
energięludzkąnaprodukcjiizmianiespołecznychstrukturpaństwa.Dlategoim
bardziejkapitalizmidemokracjabędąsięrozwijać,totymmniejbędzieimperiali-
zmu.Gdyistniejewolnyhandel,aludzieitowarymogąbezprzeszkódprzekraczać
granice,zbrojnaekspansjazewnętrznaniemasensu.Wrozwijającychsięwtenspo-
sóbpaństwachrośnieopozycjawobecwojny
52
.
WkategoriachszkołyglobalistycznejmieścisięrównieżteoriazależnościJoha-
naGaltunga.Wedługniego,wepocekolonialnejpaństwacentrumpodzieliłysię
peryferiamiiuzależniłyjeodsiebie.Nastąpiłpodziałpaństwnatefunkcjonujące
wcentruminaperyferiach.Relacjemiędzypaństwamiwcentrumapaństwami
naperyferiachsąkonfliktowe,gdyżwystępujemiędzyniminiezgodnośćinteresów.
Relacjewramachtychpaństwrównieżsąkonfliktowe,alewiększaniezgodnośćin-
teresówwystępujewpaństwachperyferii,gdzieistniejeznacznerozwarstwienie
społeczne,aklasarządzącaułatwiacentrumeksploatacjęibogacisiękosztembied-
nych.Wpaństwachcentrumróżnicepoziomużycianiesąażtakwielkieorazwy-
stępujezgodnośćinteresówmiędzyelitąwpaństwachcentrumaelitąwpaństwach
50
J.M.Hobson,TheStateinInternationalRelations,Cambridge-NewYork2000,s.74-79.
51
W.I.Lenin,Imperializmjakonajwyższestadiumkapitalizmu.Szkicpopularny,Warszawa1980.
52
M.Doyle,Empires,Ithaca1986,s.244.
