Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
RozdziałI•ZagadnieniaustrojuUSA
ingerencjiUniiwsferęszerokopojmowanejniezawisłościustrojowejstanówjest
kwestiązłożoną.Powojniesecesyjnejrządfederalnywzgodziezakonstytucją
przejąłbowiemfunkcjęgwarantaprawobywatelskich,którąwykonujewznacz-
niewiększymstopniu,niżmogąiskłonnesątoczynićrządystanowe.
Formalnądotegopodstawęstworzyłytrzykolejnepoprawki,któreusta-
nowiłyjednakowewcałejUniigwarancjeprawobywatelskichiwyborczych,
tj.XIII(zniesienieniewolnictwa,1865),XIV(gwarancjeprawobywatelskich,
1868)iXV(zakazdyskryminacjirasowejwprawiewyborczym,1870).Poprawki
teupoważniłyKongresUSAdoodpowiedniegoustawodawstwazapewniają-
cegoichwykonanie.PowejściuwżycieXVPoprawkiKongresuchwaliłdwie
ustawy(EnforcementActof1870iForceActof1871),któreprzewidywałykary
zazakłócanieiuniemożliwianiekorzystaniazprawadogłosowaniawwyborach
stanowychifederalnych.SądNajwyższyw1876r.takograniczyłstosowanietych
ustaw,żeośmieliłotorasistowskieorganizacjenaPołudniudozastraszaniaczar-
noskórychwyborcówiinnychzakazanychpraktyk,arządystanowedoutrud-
nianiarejestracjiuprawnionychdogłosowania,ustanawianiapodatkuiegzami-
nówwyborczychorazinnychdyskryminacyjnychprocedur.Takrozpoczęłasię
trwającaponadstolatkampanianarzeczrespektowaniawustawodawstwach
stanowychiwpraktycezakazudyskryminacjiisegregacjirasowejorazgwaran-
towanychwKonstytucjiiustawachfederalnychprawwyborczych.Zaprzełom
wwalceopowszechnośćirównośćprawawyborczegouważasięuchwalenie
XXIVPoprawki(zniesieniepodatkuwyborczegoizakazograniczaniapraw
wyborczychwprawyborachiwyborachfederalnychzewzględunaniezapłace-
nieinnegopodatku,1964)ifederalnejustawyoprawachwyborczychz1965r.
(TheVotingRightAct),zawierającejregulacjekilkakrotniepóźniejkonkretyzo-
waneirozszerzane,tj.w1970r.,1975r.iw1982r.24
Ustrojestanówpodlegałystałejewolucji.Przezpierwszepięćdziesiątlat
(tj.dokońcatrzeciejdekadyXIXstulecia)standardowymmodelemsystemurzą-
dówbyłswoistyreżimzgromadzeńprawodawczych,którepowoływałyiodwoły-
wałyzosobnafunkcjonariuszystanowejadministracji,wtymgubernatoraijego
zastępcę.Pozornaomnipotencjawybieranychnakrótkiekadencjelegislatur
łączyłasięznieporadnościązdekoncentrowanejstanowejegzekutywy.Wlitera-
turzeopisanesąkuriozalneprzypadkikierowaniaprzezgubernatoraprośbydo
legislatury,bywyraziławformieustawypolecenie,jakiewydałformalniepod-
ległymmuurzędnikom,ponieważzostałoprzeznichzlekceważone.Nicprzeto
dziwnego,żerosłapopularnośćpostulatówustrojowychA.Jacksonawyraża-
24
Oujawniającychsięwspółcześnieskutkachdecentralizacjiprocesuwyborczegoistanowychpro-
cedurrejestracjiwyborcówpisałemniedawnow:Poziomfrekwencjiwamerykańskichwyborachprezy-
denckich,HStudiaPolitologiczne”2009,vol.14,s.161–178.
