Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przekonaniuoszkodliwymwpływieŻydównapolskągospodarkę,atakże
onienawiści,jakąmająonirzekomożywićdochrześcijaństwa69.
omówionepowyżejprzejawyrozpowszechnionychwKrólestwiePol-
skimpostawantyżydowskichstanowiąjedenzgłównychwątkówwspo-
mnieńJaakowaha-LewiegoLewinaiwpływająnakonstrukcjęświata
wnichzawartą.Zgodniezprezentowanąprzezautorawersjąwydarzeń
prześladowaniamogłynadejśćzestronywszystkichgruppolskiegospo-
łeczeństwa-odzapijaczonychiokrutnychchłopów,przezżądnychwido-
kuegzekucjinaŻydachmieszczan,poprzedstawicielielitidowódców
powstania.Toprzeświadczeniepozwalazaobserwować,jakżyciewpoczu-
ciuciągłegozagrożenia(częstorealnego,czasemwyimaginowanego)ze
stronynieżydowskiejwiększościukształtowałożydowskąpercepcjęświata
zewnętrznego,skutkującnarracją,wktórejniemalkażdyobcypostrzegany
jestjakowróg.
SpołecznośćżydowskawKrólestwiePolskim
SamiŻydzibyliwtamtymczasiepochłonięcizjednejstronypróbamidoko-
naniawewnętrznejreformy,zdrugiejzaślicznymiwewnętrznymidyskusja-
mi.ZaangażowanewniebyłyróżnegrupyżydowskiezamieszkująceKróle-
stwoPolskie:nazywanimaskilamiprzedstawicieleoświeceniażydowskiego
(haskali),reprezentanciruchuchasydzkiego,któryprzeżywałjużodschyłku
XVIIIwiekugwałtownyrozkwit,atakżejegooponenci(mitnagdzi),wrodzy
chasydyzmowiŻydzitradycyjni,doktórychnależałJaakowha-LewiLewin
orazjegobliscy.Mitnagdzi,reprezentującytradycyjnyżydowskisystemwar-
tości,wktórympraworabiniczneistudianadTorąznajdowałysięnaszczy-
ciehierarchii,zaherezjęuważaliprzedkładanieprzezchasydówponadte
kwestiemodlitwyorazzarzucanychasydommaterializm70.Czerpiącyztra-
dycjikabalistycznejnowymistycznynurtjudaizmumitnagdziuznawaliza
zagrożeniedlaspołecznegoireligijnegoporządkuwśródŻydów71.Jakjed-
nakpiszeIsraelBartal,choćgrupyteczęstościerałysięzesobązapamię-
tale,wistociepozostawałyelementamitegosamegosystemukulturowego:
flWszyscykłócilisięzewszystkimi,wszyscywszystkichcytowaliiwszyscy
wszystkichczytali.Nawetjeślitemuzaprzeczali,czynilitopotajemnie.Wszy-
scywszystkimodpowiadali”72.Codlanasważne,wrazzupływemXIXwieku
69
70
71
72
Tamże.
Tamże,s.27.
M.Wodziński,OświecenieżydowskiewKrólestwiePolskimwobecchasydyzmu,s.22-24.
I.Bartal,TheJewsofEasternEurope,1772-1881,tłum.Ch.Naor,Philadelphia2005,s.57.
XIX
SpołecznośćżydowskawKrólestwiePolskim
