Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
CZĘŚĆI
Etosemigranta
Uźródełemigracyjnegokodeksuetycznegobyłgłębokiwstrząspsychicznyimoralny
wywołanydecyzjamijałtańskimi.Poczuciezdrady,jakiejdopuścilisięsojusznicyzlat
drugiejwojnyświatowej.Doznaniewielkiegonarodowegonieszczęściaprowadziło
–zjednejstronydozałamaniaiduchowegorozbrojeniaPolaków,azdrugiej–dopo-
dejmowaniatrudnychwysiłków,bytemuzałamaniuzapobiecizachowaćwartościpa-
triotyczneimoralne.
„Emigracjapolska1945roku”przeżywaławielkierozczarowanie,poczuciewielkiej
klęskiporównywalnejzklęskąwrześniowąw1939roku,anawetwiększejodniej,gdyż
nadziejanaodzyskanieniepodległejPolskiprzesuwałasięwdalekąiniepewnąprzy-
szłość.
Przywódcyduchowiemigracjistanęliprzedwielkimwyzwaniem.Samigłęboko
przeżywalikatastrofę,jakadotknęłaPolaków,musielijednakznaleźćwsobiesiłęprze-
ciwstawieniasięupadkowiducha,zwątpieniu,nawetrozpaczyprowadzącejdopoczucia
bezsilnościirezygnacjiwobecniespodziewanegowiarołomstwasojuszników,uboku
którychdoniedawnawalczyli.
WsposóbnaturalnynasuwałasiępamięćoWielkiejEmigracjiXIXwiekuijejdo-
robkuideowymimyślowym,osłowachAdamaMickiewicza,JoachimaLelewela,Cy-
prianaNorwida,którestawałysiępomocnewwysiłkachskierowanychnautrzymanie
duchanarodowego,jednoczeniaemigracjiwokółprzywracaniaładumoralnegoipogłę-
bianiapoczuciaodpowiedzialnościzaPolskę;przyjęciaobowiązkureprezentowaniajej
wobecwolnegoświata.
Wśródtych,którzyprzedstawilisięzarazpoklęscejałtańskiejjakostrażnicysumie-
niaihonoru,kodyfikatorzyzasadetycznychpolskiegoemigrantapolitycznegopodru-
giejwojnieświatowej,wniezwykletrudnychokolicznościachpolitycznych,wbardzo
niesprzyjającychwarunkachpsychologicznychimoralnych,wysunęlisięnaczołomię-
dzyinnymi:TymonTerlecki,GustawHerling-Grudziński,ZygmuntNowakowski.
TymonTerleckipostrzegałemigracjęjakoduchowąwspólnotęludzizjednoczoną
wwalceoprzywróceniewświecieładumoralnego,jako„duchowąnadprezentację”na-
rodu,któraprzejmujeodpowiedzialnośćzaPolskęprzedopiniąświatową.Warunkiem
spełnieniatejmisjijestkierowaniesięwysokimistandardamimoralnymi.Takiepoj-
mowaniestatusuemigrantadyktowałotroskęosłowo,patetycznystyl,wysoki,często
mentorskiton,sięgnięciedotradycjiromantyzmu1.
Oemigracjijakozobowiązującejmisji,przedłużeniupostawyżołnierskiejigodności
moralnejzlat1939–1945pisałGustawHerling-Grudziński.Dlaniegopowojennaemi-
gracjapolitycznaniebyłauciekinierką,uchodźstwem,leczpełnągodnościuczestniczką
wkolejnejfazietrwającejnadaldrugiejwojnyświatowej,wktórejchodzionowyład
społecznywduchuzachodnioeuropejskiejsocjaldemokracji,stawiającejopórzagraża-
jącemuzewschoduradzieckiemukomunizmowi.Odpisarzyemigracyjnychoczekiwał
zajmowaniapostawywalczącej,zaangażowanejwtakąideologicznąkonfrontację.Na
emigracyjnychtwórcównakładałobowiązekpogłębianiaikultywowaniaświadomości
europejskiej2.
1WięcejoTymonieTerleckimwrozdzialeEmigracjanaszegoczasu.
2Zob.rozdziałoHerlingu-Grudzińskimwksiążce„Jakgreckatragedia”.Pisarzpolskiwsytuacjiwy-
boru,Kraków2005.
