Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
I.Wprowadzenie
koncentrujesię(prototypowo)nasobiesamym:myśliosobieioceniasiebienegatyw-
nielubpozytywnie,częstotakżeobawiasięzłejocenyzestronyinnychlubuważa,
żeinnipowinnidobrzegooceniać,iczujeztegopowoducośzłegolubcośdobrego.
Takiewłaśnieprzeżyciapsychiczneokreślasięmianemprzeżyćsamoświadomościo-
wych.Ichistotąjestmyślenieosobie,awarunkiemwykształceniesiępoczucianja”.
JakzauważaKrystynaWaszakowa,samoświadomośćodnosisiędonbardzo
wewnętrznejwiedzyczłowiekaojegowłasnychstanachpsychicznych(ś),wiedzyinnej
(głębszej?)odtej,jakaodpowiadapredykatomwiedzieć,rozumieć,atakżesumieniu.
Tagłębokawewnętrznawiedzaczłowiekaosobiesamym(własnychstanachmental-
nych)maniebywałąmoc-regulowaniajegozachowań(równieżprzezto,żeumoż-
liwiamuwidzeniesiebienzboku”)”(Waszakowa2014:319;zob.też:Waszakowa
2012:14-16).Taksformułowanewopracowaniulingwistycznymrozumieniepojęcia
tsamoświadomość’zakładaistnieniewpodmiociezdolnościdosamoobserwacjiisamo-
oceny,cojestnawetwyraziściejakcentowanewdefinicjachpsychologicznych.
AutorzypodręcznikaakademickiegoPsychologiaogólnauznająwiedzęczłowieka
osobiesamymzaelementsamoświadomości,alewdefinicjiinteresującegonastu
terminunaplanpierwszywysuwająaspektkompetencyjny,opisującsamoświadomość
podmiotujakojegonzdolnośćdobyciaobiektemwłasnejuwagi”(Strelau,red.,2006:
573).Słownikpsychologiizaśpodajetrzyznaczeniapolskiegoterminusamoświado-
mość-jakoodpowiednikadwóchróżnychleksemówangielskich:self-awareness,
odnoszącegosiędostanu,nwktórymjednostkajestświadomasamejsiebie,tzn.ma
względnieobiektywną,aleotwartąiakceptującąocenęprawdziwejnaturywłasnejosoby”
(Reber2000:654),orazdwuznacznegosłowaself-consciousness,którewjednymze
znaczeńjestbliskierozumieniuself-awareness,alenznaciskiemnazgodnośćsamo-
świadomościjednostkizocenamiinnych”(Reber2000:654),awdrugimznaczeniu
odnosisiędopoczucianskrępowaniainiewygodypłynące[go]zpodejrzenia,żeopinie
innychojednostcesąniezgodnezjejwłasnąsamoocenąalbozawierająocenydepre-
cjonujące”(Reber2000:654).Zauważmy,żetoostatnieznaczeniejestzgodneznie-
specjalistycznym,węższymrozumieniemrzeczownikaself-consciousnesswogólnej
angielszczyźnie,będącegoderywatemprzymiotnikaself-conscioustnieśmiały,skrę-
powany’(zob.PWNOE-PD:687;CCNSD:576).
Wnaszymrozumieniusamoświadomośćobejmujezarównozdolnośćjednostkido
postawieniasiebiewcentrumuwagi,jakiwiedzęjednostkiosobiesamejgromadzoną
dziękikorzystaniuztejzdolności(elementpoznawczy)orazwartościowaniesiebie
zperspektywywewnętrznej-osobistej,izewnętrznej-innychosób(elementaksjolo-
giczny).Stosowanyprzeznasterminprzeżyciasamoświadomościowejestwięcbliski
angielskiemuterminowiself-consciousemotions,używanemum.in.przezpsychologa
rozwojowegoMichaelaLewisa(b.d.w.;2011)(zob.dalej-głównieczęśćIVtomu),przy
czymterminprzeżyciasamoświadomościoweodnosimyzarównodotypowych,krótko-
trwałychiaktualnychemocji(np.wstydporażki,triumfzwycięzcy),jakibardziejsta-
bilnychpostawicechemocjonalnych(np.pychaszlachecka,młodzieńczanieśmiałość).
Terminogólnyprzeżycia(emocjonalne),stosowanywdalszychczęściachpracy
jakonadrzędny,będziepełniłrolęnazwymetapojęciastworzonegonapotrzeby
