Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.DlaczegoWSTYDiDUMA?
15
wyobrażeniowejwpisanychwteokreśleniapojęćiskomplikowanychrelacjimiędzy
ichelementamiorazsposobówużyciawtekstachposzczególnychnazwbędzienam
towarzyszyćwnastępnychczęściachpracy,zrównoczesnąświadomościąkonieczności
różnychograniczeńipotrzebąkoncentracjiuwaginawybranychtylkoproblemach.
2.DlaczegoWSTYDiDUMA?
Odkilkudziesięciulatliczbapracnatematuczućiichkonceptualizacjiznacząco
rośnie.Badaniadotyczącetejtematyki,prowadzonezwieluróżnychpunktówwidze-
nia-psychologicznego,socjologicznego,antropologicznego,filozoficznegoorazlin-
gwistycznego-ujawniajązarównoproblemy,jakimożliwości,szczególniewyraźnie
zarysowującesięwkontekścieporównańmiędzyjęzykowychimiędzykulturowych.
Stanowitodlabadaczyzachętędostawianiapytańiposzukiwaniaodpowiedzi.
Wtejmonografiinaprzedmiotrozważańzostaływybranejakoprzykładyogólna
kategoriaprzeżyćemocjonalnychwrodzajuwstydu,czylikategoriaWSTYDU,oraz
ogólnakategoriaprzeciwstawianychimprzeżyć-kategoriaDUMY.Doświadczenia
psychicznemieszczącesięwtychkategoriachodgrywająszczególnąrolęwludzkim
życiu,zwłaszczawrelacjachspołecznych.Psychologowiezaliczająjedoemocjisamo-
świadomościowychiopisująjakopóźnewontogenezie,boichnajwcześniejszeformy
ujawniająsiędopiero,kiedydzieckozaczynabyćświadomesamegosiebie,czyliokoło
drugiegorokużycialubpóźniej,arozwijająsiędookresudojrzałościiwdalszym
życiudziękiprocesomstopniowegouczeniasięnormistandardówzachowań,inter-
nalizacjiwartościicelówżyciowychorazkształtowaniusięzdolnościuwzględniania
różnychpunktówwidzenia(zob.Lewis2005a,2005b;Łosiak2007:61-62;Miller
2000:81-100;Schaffer2006:154-156;Tracy,Robins2007a).Częśćpsychologów
(np.Tomkins1980,Izard1977,Ekman1999iLazarus1991-jaktwierdziŁosiak,
2007:63;Tracy,Robins2007c,2008b;Tracy,Randles2011;Tracy,Weidman,Cheng,
Martens2014)traktujeteuczuciajakoprzeżyciauniwersalne,podstawowe,natomiast
inni(np.Plutchik1984iPanksepp1998-[za:]Łosiak2007:63;por.teżDanieluk
2013:302-303)uznająjezaprzeżyciazłożoneizależneodkultury.Jużtaniezgodność
możeskłaniaćdodalszychposzukiwań,wskazującteżnato,żeproblemkonceptu-
alizacjiirozumieniatychuczućwpisanegowznaczeniaichnazwwjęzykupolskim
iinnychjęzykachzasługujenauwagę4.
Otym,żeWSTYDtoważnakategoriaprzeżyćtakżewświadomościzwykłych
użytkownikówjęzykapolskiego,świadcząlicznetekstymupoświęcone,apubliko-
wanewpopularnychpolskichtygodnikachimiesięcznikach,takichjaknPrzekrój”,
nTygodnikPowszechny”,nCharaktery”czynWysokieObcasyExtra”,orazwbardziej
4Różnelistynazwemocjipodstawowychobejmująceshame-twstyd’iguilt-tpoczuciewiny’(np.
Kagan1984;Izard1977)lubjepomijające(por.Ekman1984;BrethertoniBeeghly1982)-przywołują
PhilipShaveriin.(1987:1064),copozwaladostrzecrozbieżnościwtraktowaniuprzeżyćwrodzajuwstydu
przezbadaczyemocjipodstawowych.WrócimydotegoproblemuwczęściIVtomu.
