Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
I.Wprowadzenie
niszowychczasopismach-wrodzajunKrytykiPolitycznej”,nTekstówDrugich”czy
nDonBosco”-wktórychWSTYDstajesięnbohaterem”numeru,tematemprze-
wodnimwydania(zob.BibliografiaIID).Ponadtoczęstewspółcześniewykorzysty-
waniesłówtypu:wstyd,hańba,duma(narodowa)wdebatachpublicznych,zarówno
przezpolskichpolityków,jakiludzimediów5,czynijenarzędziamiwalkipolitycz-
nejiideologicznej,zatemwartoprzyjrzećsiędokładniejtemu,cooneznaczą,jaką
rolęodgrywająwwybranychrodzajachdyskursuiwjakimstopniumogązależećod
uwarunkowańkomunikacyjnychikulturowych(historycznych,społecznych,światopo-
glądowych,językowych).JakzauważaRenataGrzegorczykowa,słowaktórencechuje
niedookreślonośćsemantyczna,niejednoznacznośćiambiwalencjaaksjologiczna”,
adotakichwdużejmierzenależąwyrazyopisująceprzeżyciasamoświadomościowe,
mogąbyćniebezpieczne:npodatnenamanipulację,wykorzystywanewsporachide-
ologicznych”,dlategoważnejest,abywsytuacjachpolemicznychużytkownicyjęzyka
posługiwalisięnimizpełnąświadomościąichsensu(Grzegorczykowa2012a:92).
Wielośćprzykładówużyćsłówzbadanejprzeznaskategoriiwewspółczesnych
polskichtekstachwydajesięszczególnieciekawachociażbywkontekścieporów-
nawczym,jeślinaprzykładweźmiemypoduwagętezęotabuizacjiwstydu/shame
wspołeczeństwachanglojęzycznych(zob.Scheff2003)iograniczeniuużyćjegopod-
stawowejnazwyshamewewspółczesnychtekstachangielskich(zob.Tissari2006;
Wierzbicka1992,1999a).
Dotychczaswpolonistycznychbadaniachlingwistycznychrozumieniunazwtego
rodzajuprzeżyćniepoświęconowystarczającodużouwagi.PozamonografiąMarty
Falkowskiej(2012)natematsemantykiwinyoraznielicznymiartykułamidotyczącymi
wybranychpojęćlubgruppojęćisłówodnoszącychsiędouczućsamoświadomościo-
wychwpolszczyźnie(zob.Bednarek2004,2005;Goździk2001;Grzegorczykowa
2009,2012a,2012g,2012i;Grzegorczykowa,Mikołajczuk2019;Grzegorczykowa,
Piotrowska2011;Jędrzejko2000;Mikołajczuk2012a,2012b,2014,2016,2018,
2019;Pawelec2013;Zaron2006),takżeskontrastowanychzjęzykiemangielskim
(zob.:Krawczak2015,2017;Lewandowska-Tomaszczyk,Wilson2014;Wilson,
Lewandowska-Tomaszczyk2013,2017)brakjestodrębnegomonograficznegoopra-
cowaniadotyczącegokategoriiWSTYDUiDUMYutrwalonychwjęzykupolskim.
Naszamonografia-tompierwszy,poświęconyzagadnieniomogólnymiuwzględ-
niającykontekstbadańporównawczych,wrazztomemdrugim(wprzygotowaniu),
skupiającymsięnaproblemachbardziejszczegółowychiskoncentrowanymnajęzyku
polskim-manaceluprzynajmniejczęściowewypełnienietejluki.
5
Zob.np.felietonyTomaszaLisa(2015),GrzegorzaRzeczkowskiego(2015),TomaszaWróblew-
skiego(2015)orazwypowiedziprezydentówAndrzejaDudy(2015),LechaWałęsy(2015)iAleksandra
Kwaśniewskiego(2016).Por.teżwystąpieniapolitykówipublicystówpodczassympozjumpt.nOblicza
dumyPolaków”(zob.WSKSIM:Zakończyłosięsympozjum„ObliczadumyPolaków”,2017).Wymienione
tuprzykładypokazują,żeracjęmaBartłomiejDobroczyński,przypominając,iż:nżyjemywpostulowanym
przez[Guya-A.M.]Deborda»społeczeństwiespektaklu«,wktórymzawstydzaniepełnipolitycznąfunkcję,
jestwręczsposobemsprawowaniawładzy”(Marcinów,Dobroczyński2016:6).
