Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
I.Wprowadzenie
dumyipychybywająwskazywane-pozawstydem-takżepokora,skromność,nie-
śmiałość,wstydliwośćorazhańba,brakhonoru,niesławaczykompromitacjaitp.
(zob.np.Grzegorczykowa2012a;SA:19,89;MSA:55-56,162;Jucewicz2019:153;
Wilks2004:384).Widocznawpowyższychzestawieniachwielokierunkowośćmyśle-
niaowstydzieiinnychprzeżyciachsamoświadomościowychwskazujenazłożoność
przywoływanychpojęćipowiązańmiędzynimi.
Narzucasięwtymkontekściepytanie,nailesposóbmówieniaoprzeżyciach
samoświadomościowych,ichróżnicowaniaiwartościowania,zapisanywzastosowa-
nychwyżejjednostkachjęzykapolskiego,jestprzekładalnynainnejęzykiipowią-
zaneznimikategoriepojęcioweorazhierarchiewartości,atakżejakarelacjazachodzi
międzykonceptualizacjąprzeżyćwrodzajuwstyduidumyutrwalonąwpolszczyźnie
ogólnejaichrozumieniemujawniającymsięwtekstachspecjalistycznych,zwłaszcza
tworzonychprzezpsychologów.
Otym,dlaczego,jakipocowartozpunktuwidzenialingwistówzajmować
siękonceptualizacjąprzeżyćsamoświadomościowychzapisanąwjęzykupolskim
(iinnychjęzykach)-wjegoodmianieogólnejiwwarianciespecjalistycznym,nauko-
wym(zwłaszczawjęzykupsychologów)-orazjakichtrudnościwbadaniachnad
tymiprzeżyciamiiichpojmowaniemtrzebamiećświadomość,abymaksymalizować
efektywnośćtegorodzajustudiówiminimalizowaćnieporozumienia,będziemowa
wprezentowanymtomie.
Wtymmiejscujużnawstępie,wyprzedzającdalszeanalizyiinterpretacje,należy
zasygnalizowaćprzyjętąwpracykonwencjęzapisu,którapozwalanawyróżnienie:
a)kategoriiipojęćogólnych-zapisywanychwersalikami,np.:WSTYD,DUMA;
b)pojęćreprezentującychrodzinyleksykalne,czyligrupywyrazówpowiązane
zesobąmorfologicznieiznaczeniowo-zapisywanychzmałejliterywpoje-
dynczymcudzysłowie,np.:twstyd’,tbezwstyd’,tduma’,twywyższaniesię’;
c)pojęćobejmującychcałąrodzinęsłowotwórczą(któramożepomieścićkilka
rodzinleksykalnych)-zapisywanychzwielkiejliterywpojedynczymcudzysło-
wie,np.:tWstyd’(obejmującarodzinyleksykalnetwstydu’itbezwstydu’itp.);
d)poszczególnychleksemów-oznaczonychkursywą,np.:wstyd,wstydzićsię,
zawstydzony,duma,dumny,dumnieiin.
AbyułatwićCzytelnikowiorientacjęwtekście,wprowadzamydodatkowozapis
pogrubionączcionką(wytłuszczeniem)wyrazówiwyrażeńkluczowychdladanego
fragmenturozważań,wtym-wcytowanychprzykładach-będącychobiektemanaliz.
Stosowanedalejpojęciaogólne-WSTYDiDUMA-umożliwiająmówienie
oszerokorozumianychkategoriachprzeżyćwrodzajuwstydu(prototypowoocenia-
nychprzezpodmiottychprzeżyćnegatywnie)orazdumy(prototypowoocenianych
przezichpodmiotpozytywnie),wtympychy(prototypowoocenianychprzezzewnętrz-
negosędziegonegatywnie),zatemużytetuterminyogólneobejmująswoimzakresem
różnerodzajebliskichsobieprzeżyćsamoświadomościowych,powiązanychznazwami
mniejlubbardziejszczegółowymi[np.wstyd,zakłopotanie,skrępowanie,nieśmiałość,
wstydliwośćitp.orazduma(zosiągnięć),poczuciedumy,pycha,zarozumiałość,próż-
ność,megalomaniaiwieleinnych].Dążeniedopoznaniazawartościtreściowejimocy
