Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
GotyckaestetykapostaciamantawtwórczościAnnyMostowskiej…
15
OdmienniewyglądajązwiązkizpowieściągotyckąZygmuntaKrasińskie-
go,któryzafascynowałsięniąwpoczątkachswejkarieryliterackiej.Jego
wczesneutworyGróbrodzinyReichstalówzroku1828iMściwykarzełiMa-
sławz1830,wporównaniuzpierwszymigotyckimitekstamiMostowskiej
zroku1806wykazujądużąsprawnośćwarsztatowąigatunkową.Pozagotyc-
kąihistorycznąpowieściąangielską,doestetykiktórejsięodwoływał,Krasiń-
skiczerpałzfrenetycznejpowieścifrancuskiejVictoraHugoizbajronizmu24,
cobyłoniemożliwewczasachMostowskiej.Zróżnicypokoleniowejwynika
teżbrakwjegogotyckichtekstachnacechowaniasentymentalnego,charakte-
rystycznegodlaprozyMostowskiej.WprzeciwieństwiedopisarkizZasławia,
Krasińskiodrzucałteżzasadęracjonalnegowyjaśnianiazaistaniałejgrozy,
dążyłkunieracjonalności,fatumiśmierci,którestanąsięcechądystynk-
tywnąjegopisarstwa.FenomentenwyjaśniaMarekBieńczyk:
Kiedyczytamyjednąpodrugiejmłodzieńcze,awłaściwiedziecięcejeszcze
powieściiopowieściKrasińskiego,napisaneprzedwyjazdemdoGenewy,
szybkoprzyzwyczajamysiędoobrazówśmierci,rozlanejkrwi,zabójstw,
zbrodni,wktóreutworyteobfitują.Beztruduodnajdujemywnichróżne,
mniejlubbardziejudanefrenetycznestylizacje,bezpośredniewpływypo-
wieścigotyckiej.
Przyglądającsięuważniejniektórymopisom,możnawszakżeodnieść
wrażenie,żepodmanierąpisarską,modązapożyczonąodmistrzówfrene-
tycznychstylizacji,kryjesię-bądźbardzoszybkokształtuje-oryginalnawiz-
ja,wyobraźniaojakiejśszczególnejpredyspozycji,modulacjitrudnejjeszcze
dobliższegookreślenia25.
JuliuszKleiner,doktóregosądówodwołujesięBieńczyk,piszewmono-
grafiiKrasińskiego,żewtychpierwszychutworachHniema(…)właściwieza-
powiedzidalszegorozwoju.Jesttoraczejćwiczenietalentu,niżobjawienie
jegoistoty-przypadkowekołowanie,niepoczątekdrogi”26.Bieńczykneguje
jednaktestwierdzeniadowodząc,iżKleinerniedostrzegatakistotnegona-
strojutanatycznego,którytowarzyszyćbędzieKrasińskiemuprzezcałątwór-
czość27.Fascynacjagotykiemwynikniezszerszejpotrzebypenetracjiobsza-
rówśmierci,agatunek,kuktóremuskłonisięmłodyKrasiński,pozwolimu
oweobszaryzgłębiaćartystycznie.
ChoćtwórczośćMostowskiejiKrasińskiegodzieliprzestrzeńdwudziestu
lat,tozestawieniezesobąichbohaterówprzynosiciekawerozwiązania,bo
eksploatującestetykęgotycką,stworzyliwramachjednejformacjidwazu-
pełnieodmiennewzorce.IchoćamantMostowskiejnależyzdecydowaniedo
przestrzenisentymentalnejodmianypowieścigotyckiej,Krasińskinatomiast
uwypuklajegocharakterprzewrotnyimściwy,toobydwoje,tworzącswych
24L.Štepán,op.cit.,s.126.
25M.Bieńczyk,Czarnyczłowiek.Krasińskiwobecśmierci,Gdańsk2001,s.7.
26Ibidem.
27J.Kleiner,ZygmuntKrasiński.Dziejemyśli,t.1,Lwów1912,s.22,cyt.za:M.Bieńczyk,
op.cit.,s.8.
