Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Pomiarzjawisk,skalepomiarowe
19
lodzielnych(politomicznych).Wprzypadkucechwielodzielnychdokodowania
danychużywasiękzmiennychbinarnych(gdziek>1).
Skalaporządkowa(rangowa)pozwalaokreślićrelacjewiększościimniejszości
międzywyróżnionymiwariantamicechorazumożliwiaporządkowanieobserwa-
cjiwedługwynikówpomiaru.Jednakżepomiariporządkowaniesądokonywane
wedługsubiektywnieustalonychjednostekpomiarowych,zatemdziałaniamate-
matyczneinneniżwymienionesąniedopuszczalne.Przykładamipomiarównatej
skalimogąbyć:gruparyzykakredytowego,poziomwykształcenia(podstawowe,
średnie,wyższe),ocenaproduktu(dobry,średni,zły)lubwielkośćprzedsiębior-
stwa(małe,średnieiduże).
Zmiennemierzonenaskaliprzedziałowej(interwałowej)przyjmująwartości
liczbowe,któremożnauporządkowaćnaosiliczbowejzpodaniemstałejiobiek-
tywnieistniejącejjednostkipomiarowej.Skalatanieposiadajednaknaturalne-
gopunktuzerowego,którywyznaczanyjestarbitralnienapotrzebykonkretnego
badania,zazwyczajwedługprzyjętejkonwencji,np.skalatemperatury,mierzona
stopniamiCelsjusza,mapunktzerowtemperaturzezamarzaniawody.Umow-
nośćpunktuzerowegoimplikujerównieżnierównośćróżnicmiędzywartościami
naprzyjętejskali(np.przytemperaturze40°Cniejestdwarazycieplejniżprzy
20°C).Skalaprzedziałowaumożliwiawykonywanieoperacjidodawaniaiodej-
mowania.Niemożliwejestnatomiastmnożenieidzieleniedwóchwielkościinter-
wałowych,ichpotęgowanieorazużywanieśredniejkwadratowejigeometrycznej
(por.[Zeliaś2000,s.34]).Przykładempomiarunaskaliinterwałowejmożebyć
wynikfinansowyprzedsiębiorstwa(zysklubstrata),rokrozpoczęciadziałalno-
ścifirmy.Innymprzykłademjestopinianazadanytematpodanawpunktachna
skaliLikerta,którapodporządkowanajestzasadomskalowaniazrównoważonego,
posiadabowiemtylesamowariantówodpowiedzipozytywnych,conegatywnych
ijestskaląniewymuszonązneutralnąodpowiedzią,kiedyniemasięzdanianaza-
danytemat.Przyjmujesię,żeodległościmiędzykolejnymiwariantamiodpowie-
dzisąidentyczne,copozwalatraktowaćskalęLikertajakointerwałową.Dodatko-
womożnadoposzczególnychodpowiedziprzyporządkowaćwartościliczbowe,
codopuszczapóźniejszewykonywanieoperacjimatematycznych(por.[Jajuga,
Walesiak2015,s.8-10;Zeliaś2000,s.34]).
Zmiennajestmierzonanaskaliilorazowej(stosunkowej),jeślizbiórjejwartości
możnajednoznacznieuporządkowaćnaosiliczbowejzpodaniemstałejjednost-
kipomiarowejijednocześniewystępujewniejnaturalnypunktzerowy.Innymi
słowyzmiennajestnaskaliilorazowej,jeślistosunkimiędzydwomapomiara-
minatejskalimająinterpretacjęwświecierzeczywistym.Skalastosunkowanie
nakładażadnychograniczeńdotyczącychstosowaniaoperacjimatematycznych
imetodstatystycznych.Zatemskalailorazowadodatkowo(tj.wstosunkudoska-
liprzedziałowej)pozwalanawykonywanieoperacjimnożeniaidzielenia.Przy-
kłademcechmierzonychnatejskalisą:temperaturawstopniachKelvina,licz-
bazatrudnionych,inflacja,cenazłota,kurswymianywalut,wskaźnikcena/zysk
