Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Pograniczejakokategoriabadawcza-różnorodnośćstanowiskteoretycznychiempirycznych
wiedziedzinpokrewnych.Jednaznichstwarzakonteksthistoryczno-po-
lityczny.Historycyukazująproblempograniczawkomponowanywdzieje
państw,narodówczyregionów.Opisująprocesytworzeniasię,zanikania
iprzekształcaniaorganizmówpolityczno-narodowychwokreślonymwy-
miarzedziejowym.Przeszłośćmabezpośrednizwiązekzewspółczesnoś-
cią,bowiemkażdyczłowiekkształtujeswojąosobowośćwoparciuoota-
czającąrzeczywistość,którejpoznawaniejestpodstawowymcelemsocja-
lizacji.Wprocesachsocjalizacyjnychczłowieknieodłączniespotykasięz
przekazami,wktórychzawartesątreścizwiązaneznajbliższąrodziną,
znajomymi,współmieszkańcami,którzywprzeszłościtworzyliokreśloną
rzeczywistośćspołeczną.Pamięćoprzeszłościobszarujeststaleinterna-
lizowanawświadomościkolejnychpokoleń,którarzutujenadzisiejszywi-
zerunekstosunkówspołecznych.
Problematykąpograniczazajmująsięrównieżprzedstawicielegeografii
społecznej.Wichpodejściudoprzedmiotubadańmożemyzauważyćza-
sadniczeróżnicewporównaniuzpodejściemsocjologicznym.Podstawowa
róznicapoleganatym,żesocjologiabadastany,ageografiaobiekty.Dlate-
goΠprzedmiotemzainteresowańgeografiispołeczno-ekonomicznejsąwięc
peryferia,granice,pogranicza,przygranicza,rubieże,kresy,barieryprze-
strzenne,enklawyieksklawy”22i
Niebezznaczeniadlaformacjihistorycznejbyłyprocesywytyczania
bądźzmianygranicpolitycznych.Niekiedydelimitacjagranicypolitycz-
nej,rozdzielającejjednolitypodwzględemetniczno-kulturowymobszar,
prowadziładozwiększaniasięróżnicspołeczno-ekonomicznychorazkul-
turowychpomiędzyrozdzielonymispołecznościamiipowstaniaobszaru
pogranicza.Zdrugiejstrony,likwidacjadługoletniejgranicyniepowoduje
zanikusferyspecyficznegopograniczawykształconegoprzeztęgranicę.
Różniceekonomiczne,mentalneikulturowe,spowodowaneistnieniem
granicy,zwłaszczarozdzielająceobszarywyraźnieróżnicującesiępod
względemgospodarczo-społecznym,zregułyutrzymująsięjeszczedługo
pojejlikwidacji23.
PograniczewwymiarzekulturowymjestrozumianejakoΠsytuacja
współistnieniaróżnychkultur,awnaukachokulturzerozpatrywanejest
jakokontakt,zderzenielubkonflikt”24.Wśrodowiskuwielokulturowym
jednostek,wzajemnekontaktypowodująprzepływelementówkultury
występującejnadanymobszarze.Przenikanieimieszaniesiękulturczy-
nizpograniczaobszarprzejściowy,rodzajpomostumiędzywzajemnymi
wartościamikultury.Wtakiejperspektywiekulturastanowikategorięze-
wnętrzną,tzw.zewnątrzkulturową.
Drugąkategoriąbędzieprzeciwnysposóbjejlokalizacji,awłaściwie
bezpośredniegojejtworzeniaiuczestniczenia.Wtakiejsytuacjimożemy
22
Z.Rykiel,Koncepcjepograniczaiperyferiiwsocjologiiigeografii[w:]B.Jałowiecki,S.Kaplarski(red.)Pery-
feriaipogranicza.Opotrzebieróżnorodności,WydawnictwoNaukoweScholar
,Warszawa2011,s.55.
23
Por
.M.Barwiński,Podlasieł,s.8-9.
24
S.UliaszOkategoriipograniczakultur,[w:]Cz.Kłak,Pograniczekultur,Rzeszów1997,s.10.
15
