Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
(obrazem)emocjiosobyobserwowanej,powstającymwjegocieleiumyśle(Eisenberg,Fabes,1990).
Wtakrozumianymkonstrukcieempatiimożnawyodrębnićdwadominująceczynniki:emocjonalny
ipoznawczy.
Czynnikpoznawczy(empatiapoznawcza)dotyczygłównieprocesówświadomych,związanych
zezdolnościąmentalizacji,przyjmowaniacudzejperspektywy,wyobrażaniasobiestanówinnychosób,
umiejętnościąskupieniauwaginaokreślonymobiekcie,odczytywaniasygnałówwerbalnych
iniewerbalnych,atakżeokolicznościzdarzenia,zdolnościąinterpretacjizachowań,analizyczynników
wywołującychdanąreakcjęorazzrozumieniemwewnętrznychstanówobserwowanejjednostki,
rozróżnianiemwłasnychemocjiicudzychstanówemocjonalnych.
Czynnikafektywny(empatiaafektywna)odnosisiędoemocjonalnychiwdużejmierze
nieświadomychprocesów,powstającychwodpowiedzinazachowanieinnychosób,będących
odzwierciedleniememocjiobserwowanejosoby.Wiążesięztakimiumiejętnościami,jak:odczuwanie
osobistegodyskomfortuwreakcjinaczyjeśemocje,reaktywnośćemocjonalna,odczuwanieempatycznej
troski.Wieluautorówzwracauwagęnafakt,żepowstaniereakcjiafektywnejwymagapewnegoudziału
procesówpoznawczych.Niemożnazatemtraktowaćdwóchskładowychempatiioddzielnie,gdyżoba
procesy–emocjonalnyipoznawczy–przeplatająsięzesobą.
Niektórzybadaczewyróżniajątakżetrzeci,behawioralnyaspektempatii,bezpośredniozwiązany
zzachowaniemsiępodwpływemempatyczniewytworzonejemocji(por.Davis,1994;Lawrence,Shaw,
Baker,Baron-Cohen,David,2004;Eisenberg,2005;Altmann,Roth,2013).Winterakcjipoznawczychoraz
afektywnychczynnikówobserwatormożeeksponowaćwłasnereakcjebehawioralne(np.komunikować
swojereakcjeempatyczne)orazpodejmowaćokreśloneempatycznedziałania.
Wbadaniacheksperymentalnychbadaczeużywająpojęćempatiisytuacyjnejidyspozycyjnej.Oempatii
dyspozycyjnejmówimywtedy,kiedymierzymyjąjakocechę,zdolnośćdorozumieniaiwspółodczuwania
stanówinnychosób,najczęściejwbadaniachsamoopisowych.Badaniatedotycząwzględniestałych
właściwościiumiejętności.Empatiasytuacyjnazaśtoreakcjaemocjonalnawodpowiedzinakonkretną
sytuacjęeksperymentalną,przykładowoekspozycjębodźcawizualnego,wywiad,historię(por.Eisenberg,
Eggum,DiGiunta,2010).Empatiamożebyćzatemrozumianadyspozycyjnie,aleteżjakoproces
odbieraniakonkretnychbodźcówspołecznych.
Istniejewieleprocesówpokrewnychempatii,którejednakniąniesą.Pierwszyznichtozarażaniesię
emocjami(ang.
emotionalcontagion
).Jesttopodzielaniestanówemocjonalnychinnychosób,
obserwowanenp.wsytuacji,gdyniemowlęzaczynapłakaćwodpowiedzinapłaczinnegodzieckalubgdy
całagrupaludziwpadawpanikę,„zarażającsię”strachemodjednejosoby.Fenomenten,nazywanynieraz
empatiąprymitywnąlubempatiąafektywną(Lamm,Silani,2014),jestbiologicznym,wrodzonym
mechanizmem,będącymczęstopodłożemempatycznychzachowań,jednaksamwsobieempatiąniejest.
Zarażanieemocjaminiezawierabowiemczynnikapoznawczego(rozumieniaemocji,rozróżnianiaemocji
własnychicudzych).
Ważnejesttakżeodróżnienieempatiiodpokrewnychjejprocesów,jakimisąwspółczucieiosobisty
dyskomfort.Współczucietoemocjonalnareakcjaprzeżywaniasmutkuwodpowiedzinasytuację,wktórej
widzimy,żeinnaosobaznajdujesięwtrudnympołożeniu,cierpi.Współczucieniejestzatemempatią,gdyż
emocje,którychdoświadczamy,niesątożsamezemocjamiobserwowanejosoby(Eisenberg,2005).
Podobniejestzżalemczysympatią–możemyżałowaćkogoś,ktoczujesmutek,lubmożenambyćprzykro
zpowodutego,żektośjestzły.
Osobistydyskomforttostanemocjonalny,wktórymwodpowiedzinaobserwowaneemocjeinnychosób
odczuwamyemocjeawersyjne.Jesttozatemuczucieegoistyczne,wktórymkoncentrujemysięnaswoim
dobrostanieidążymydoprzywróceniawłasnegokomfortu,zamiastskupiaćsięnaemocjachistanachinnej
osoby.Odczuwanieosobistegodyskomfortumożemiećjednakswojeźródławempatii(Eisenberg,Fabes,
1994,za:Eisenberg,Eggum,DiGunta,2010).
Zdolnośćprzyjmowaniacudzejperspektywy,pozwalającanarozumienieemocjiinnychosób,takżenie
możebyćrozumianajakoempatia.Umiejętnośćtaniezawierabowiemelementuemocjonalnego(np.
„rozumiem,żeczujeszsięzazdrosnylubsmutny,alesamnieodczuwamtwojegosmutkuizazdrości”),nie
jestwięcpełnąreakcjąempatyczną.
