Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wychowaniedzieciimłodzieży...
szczególnieodczasówreformacji,stałsięonprzedmiotemzainteresowaniawładz
3
.
OrędownikiemjejbowiemigorącymzwolennikiembyłsamM.Luter
,któryniewątpli-
wieprzyczyniłsiędotego,żepaństwaprotestanckiepodjęłyciężarutrzymywaniasieci
szkolnictwaróżnegotypu,orazwpływałynaprogramynauczaniaidecyzjepersonalne
dotycząceobsadystanowisknauczycielskich.JakpiszePawełBała:ΠPaństwotakieotrzy-
mywałodziękinaukomniemieckiegoteologaorężformującysumieniapoddanychnietyl-
kopoprzezwyznaniepaństwowe,alerównieżprzezprzemożnywpływnaszkolnictwo.
Inkorporującedukacjędosystemupaństwowego,luteranizmdałdoktrynalnepodstawy
podorganizacjęszkolnictwapaństwowegoiprzymusowego,którezrobizawrotnąka-
rieręwokresierewolucjifrancuskiej,poczynającodplanuJ.Condorceta,anakoncepcji
szkołynawiązującejdopraktykispartańskiejM.Lepeletierakończąc.Luter
,przywódca
pierwszegonowoczesnegoruchunarzeczprzymusowegopaństwowegoszkolnictwa,
wjakimśsensieantycypowałtychfrancuskichteoretykówedukacjiprzymusowej,pań-
stwowej,bezpłatnej.PedagogicznepoglądyLutrastanowiłyznaczącyimpulsdorozwoju
pedagogikiprotestanckiejitonietylkoXVI-wiecznej,leczrównieżwspółczesnej”
4
.
3
Wartozaznaczyć,że—jaksłuszniezauważyłaBarbaraKiereś—uproszczonerozróżnieniewła-
snościpaństwowejiprywatnejjestobcepersonalistycznejcywilizacjiłacińskiej;wnaszejmetodzie
ustrojużyciazbiorowegobowiemΠodróżniasięwłasnośćprywatnąispołeczną,wzwiązkuzczym
podkreślasię,żeobowiązkiempaństwajestzabezpieczenieobuwłasności,zarównoprywat-
nej,jakispołecznej.Obiewłasnościwchodząwzakresdobrawspólnego,tworząonebowiem
tzw.dobrowspólnepodmiotowe,czyliwszystko,cojestwłasnościączłowieka—jegożycie,oraz
tzw.dobrowspólneprzedmiotowe,jakimsąwszystkiedobra(takżepaństwo!)wytworzoneprzez
społeczność”(B.Kiereś,Człowiekiwychowanie.Odosobydoosobowości,Lublin2017,s.235).
Rozróżnienietoistotnejest,jaksięwydaje,wprzypadkusystemówoświatyiszkolnictwaorgani-
zowanegowodmiennysposóbwróżnychkrajach.Itak,wcywilizacjibizantyńskiej(szczególnie
wkulturzepruskiej)mamynajczęściejdoczynieniazeszkołąpaństwową(niezaśspołeczną),
ponieważtopaństwojestjejwłaścicielemiczuwanadrealizacjąwyznaczonychnauczycielom
zadańiprogramów.Podobniebyłoijestwcywilizacjiturańsko-bizantyńskiejwRosji.Natomiast
organizacjaszkolnictwaspołecznegowkrajachcywilizacjiłacińskiej(np.wmonarchiihabsburskiej
wIIpoł.XIXstulecia)odbywałasięzregułypoprzezoddolneinicjatywyspołeczne,apaństwo
wzasadzienieingerowałowjegofunkcjonowanie,wspierającjejednakżeorganizacyjnie(poprzez
wydawanieprzepisówułatwiającychichistnienieipracę)orazfinansowo.
4
P
.Bała,SzkolnictwopaństwowewmyśliMarcinaLutra,ΠCywilizacja”(2007),nr23,s.133.Niektórzy
interpretatorzymyślipedagogicznejLutraireformacjistarająsięudowodnić,żeniemieckiteolog
niebyłzwolennikiemindoktrynacjiideologicznejireligijnejuczniówprzezpaństwo,alepomimo
chęciupaństwowieniaszkolnictwabyłzwolennikiemsamodzielnego,intelektualnegodochodzenia
dodojrzałościuczniówwszkoleipozostawieniaimdużejswobodymyśleniaidobieraniasobie
materiałównauczania.Powołującsięnawydanew1530rokuKazanieopowinnościposyłaniadzieci
doszkołyorazMałykatechizmz1529roku,autorstwaM.Lutra,B.Milerskipisał,że:ΠEdukacyjna
rolaregimentuświeckiegopoleganakształceniudążącymdotego,aby»człowiekbyłzdolnyza-
chowaćswojeczłowieczeństwo«[jesttocytatzwypowiedziM.Lutra—R.P.].Owouczłowieczenie
—zdaniemLutra—niedokonujesięjednakprzezzastosowaniesiły,leczprzedewszystkim
28
