Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wychowaniedzieciimłodzieży...
polskiemunarodowiipaństwu,skłaniałelityrządząceIIRzeczypospolitejdokrytycznej
ocenywielutegotypuoświatowychplacówek
9
.Dotyczyłotonietylkoszkółniemieckich
czyukraińskich,aletakżelitewskich.JakbowiempisałnałamachΠSprawNauczyciel-
skich”BronisławOwczynnik:ΠSzkołyprywatnelitewskiesązupełnieodseparowane
odspołeczeństwapolskiego.Dziatwęuczęszczającądotychszkółzamykasięwciasnym
kręguwąskiegonacjonalizmu,wtłaczasięiwyrabianawyknieniaidącepoliniiniena-
wiścidowszystkiego,copolskie.Wprywatnychszkołachlitewskichwychowujesię
młodzieżwduchulitewskiegoszowinizmu.Szkołyte,prowadzoneprzezosobyoddane
sprawiewileńskiej,sąsiedliskiemfermentówitarćnarodowościowych”
10
.Stądteżwła-
dzepaństwoweustawiczniedążyłydozwiększenianadzorunadprocesemnauczania
iwychowaniaodbywającymsięwtychplacówkach.Pozatym,wlatachtrzydziestych
XXw.nastąpiłspadekzainteresowaniakształceniemdzieciimłodzieżywszkołach
prywatnych(pomimowzrostuogólnejliczbyuczącejsięwówczasmłodzieżyzewzględu
nawyżdemograficznywszkołach),m.in.zpowodukryzysugospodarczegoimaleją-
cychztegopowodumożliwościfinansowychrodziców,którzyczęstoniebyliwstanie
ponosićdodatkowychkosztów,związanychzposyłaniemdziecidoszkółprywatnych
11
.
ZwolennikiemszkółprywatnychbyłwPolscem.in.WincentyLutosławski,który
swojepoglądynatentematartykułowałwróżnorodnychpublikacjachnadługoprzed
Iwojnąświatową.Uważałon,żewychowanienarodowe,zajakimsięopowiadał,
wymagaswobodnegorozwijaniaindywidualnychcechmłodychludziuczącychsię
wszkołach,atakiegoniemożezapewnićszkołapaństwowa.Dlategotwierdził,żenależy
dbaćprzedewszystkimoΠwzrostszkolnictwaprywatnegoróżnychtypów,mającego
stopniowowyzwalaćcałewychowanienarodoweoduciskupaństwowego”
12
.Spośród
znanychuczonychIIRzeczypospolitejtakżeSergiuszHessenbyłgorącymzwolennikiem
ograniczaniamonopoluszkolnictwapublicznego,ponieważ,jakpisałaElżbietaMagiera,
9
Skalawystępowaniaszowinizmuinacjonalizmukultywowanegoprzezmniejszościnarodowewpry-
watnychszkołachokresuIIRzeczypospolitej,chociażwzmiankowanajestprzezniektórychbadaczy,
wydajesiębyćmałojeszczezbadanaiwymagaszczegółowegoprzeanalizowaniawświetleźródeł.
Niektórzyautorzyograniczająsiędolakonicznychstwierdzeń,żeΠszkolnictwoprywatnemniejszo-
ścinarodowychiwyznaniowychzamieszkującychnaobszarachPolskiniepodległejstałosięostoją
tradycjinarodowychiwyznaniowychtychmniejszości,ichjęzykaikultury.Przeciwdziałałoto
szkolnictwo,mniejlubbardziejskutecznie,polityceasymilacjiiakulturacjiprowadzonejprzezpań-
stwo”(W
.Rabczuk,SzkolnictwoprywatnewEuropieZachodniejiwPolsce,Warszawa1992,s.116).
10
Cytza:S.Walasek,Szkolnictwopowszechnenaziemiachpółnocno-wschodnichIIRzeczypospolitej
(1915-1939),Kraków2006,s.204.
11
T
.Gomuła,GimnazjawpierwszychdziesięcioleciachXXwiekuwświetlezawartościczasopisma
„Muzeum”
,[w:]CzasopiśmiennictwookresuDrugiejRzeczypospolitejjakoźródłodohistoriiedukacji,
red.IwonnaMichalskaiGrzegorzMichalski,Łódź2010,s.28.
12
Cyt.za:A.Smołalski,HistorycznepodstawyteoriiorganizacjiszkolnictwawPolsce,t.1:Zagadnienia
polityki…,s.14.
30
