moskiewskimialejami;widziporozstawianąnaulicach
idachachwiększychbudynkówartylerię
przeciwlotniczą.NaplacuCzerwonym–zamaskowane
zewzględówbezpieczeństwamauzoleumLenina
ikopułycerkwi.Zamaskowanesąteżimponującewieże
Kremla,wczasachpokojupodświetlanenocą.
Moskwabyłapoważna,surowa,czujna–takwidzimiastoijegoaurę
MarianNaszkowski,kierownikwydziałuwojskowegoZwiązku
PatriotówPolskich,późniejgenerałiwiceministerspraw
zagranicznychwczasachPolskiLudowej.–Rzeczywiścieniemożna
byłoniemaldostrzecśladówbombardowań,leczwojnęczułosię
nakażdymkroku.Sklepy,zabarykadowaneodzewnątrzworkami
zpiaskiemidrewnianymiskrzyniami,przypominałyraczejbunkry.
Ludzieprzemykaliszybkoulicami,niezatrzymującsiębezpotrzeby.
ZniknęłabezśladubeztroskatłumniezapełniającychulicęGorkiego
kolorowychrzeszzczerwca1940roku[tj.zanimwybuchławojna
międzyTrzeciąRzesząaZSRR–przyp.A.D.].
Szeregbudynkówzamaskowanoodnalotówwdośćoryginalny
sposób.Naścianachwymalowanoprzeróżnewielobarwnedesenie.
Gdypatrzyłosięzdołunatemalowidła,robiływrażeniebezładnych
plam.Leczjakzapewnialiwtajemniczeni–zgóry,zlotuptaka,figury
teukładałysięwmałedomki,chatki,ogródki,dezorientującwten
sposóbpiratapowietrznego,którynadlatywał,trzymającwręku
mapę,iniemógłaniruszodnaleźćoznaczonychnaniej
wielkomiejskichobiektów.[...]SamKremlbyłzbytcharakterystyczną
budowlą,bymożnagobyłowtensposóbzamaskować.Stałwięc,
ochranianyjedyniesilnympancerzembateriiprzeciwlotniczych[2].
NajpierwZygmuntmusiprzejśćkursprzepisów
drogowych.Przełożeninieczekająjednaknaich
opanowanie,wysyłająrekrutównaulicę,bynowej
robotyuczylisięodrazuwpraktyce.Starsistażem
obserwująnowynarybekioceniająjegoprzydatność.
Napoczątkuzimy1943rokumoskwiczaniebyliukresusił–
wspomnimiesiącesłużbywmilicjiprofesorBauman.–Kobiety
iinwalidziwojennipracowalipodziesięćidwanaściegodzin
dziennie,aotrzymywaliprzydziałżywnościledwostarczający
nawykarmieniedziecka.Zmęczeniiwychudli,oszarychtwarzach
iprzekrwionychoczach,biegli,bywcisnąćsiędoprzepełnionego