Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15
przemianynowoczesności.Nierzadkorelacjęprzeszłościinowoczesnościwyty-
czaparadoks-artyściantyku,średniowiecza,RafaelczyRubensbezbłędnieod-
czytywaliwymogiiplastycznemożliwościnarzuconegoimformatuprzedstawiania,
alebardzoczęstonieliczonosięztym,kaleczącobrazy.Dziś,gdynauczyliśmysię
szanowaćoryginalnyformat,jegoświadomośćwśródtwórcówzdajesięzamierać.
Wykłady,któreznalazłysięwniniejszejpublikacji,zostaływybranezmyśląowska-
zaniunamelodiępowracającychritornelliwmyśliBurckhardtaosztuce.Najpierw
Grecy-ludartystycznienajbardziejwdziejachuzdolniony,któregokulturzeuczony
poświęciłchybanajwięcejuwagi,oczymświadczyGriechischeKulturgeschichte.
Zawartetamrozważaniaopolis,micie,ogreckimwspółzawodnictwienależądo
najświetniejszychprzykładówhistoriografiizajmującejsięświatemantyku11.Woczach
Burckhardtazjawiająsięnietylkojakoźródłoiwzorzeccałejkulturyeuropejskiej-
choćmówimyimyślimytak,jaknauczylinasGrecy.Grecjastarożytnatotakżenie-
ustanneostrzeżenie,wyrywającenaszhistorycznej„dogmatycznejdrzemki”-nie-
bywałebowiemuzdolnieniaartystyczneifilozoficznesąsiadowałytam
zwszechwładząpolisnadjednostką12,zszaleństwemwzajemnegowyniszczaniasię
wpermanentnejwojniezewnętrznejiwewnętrznej.Nigdydosyćprzypatrywaćsię
paradoksalnejstrukturzeżyciagreckiego,porównywaniaboskiejidiabolicznejsiły
greckiegoducha.RozumienieGrecjitonimniej,niwięcejtylkopróbaogarnięcia
własnejhistorycznejświadomości,badanieświatagreckiegodajebowiemwgląd
wmechanizmywielkościiupadku,wanatomiękryzysu.
MożnawybraćrozmaitedrogidocieraniadoGrecjistarożytnej.Tapoprzezpiękno,
zauważaBurckhardt,wydajesięnamnajprostszainajbardziejnaturalna.Aleto
złudzenieperspektywy-prędzejczypóźniejnatrafimynamit,„wielkioceanżycia
greckiego”,iniewolnozamykaćoczunafakt,żenam,„epigonom”,niełatwopojąć
siłęgreckiegomitujakopodstawyaktywnościduchowej.DasbewegteMythos-mit
żywy,poruszony,gdyżpoprzezmitwyrażasięnajgłębsze,duchoweporuszenie
11.LiteraturaomawiającahistoriograficznedokonaniaBurckhardtawodniesieniudoGrecjistarożytnejjestbardzo
obszerna.WartomożezwrócićuwagęnaświetnywstępdoangielskiegotłumaczeniaGriechischeKulturgeschichte,
pióraOswynaMurraya:J.Burckhardt,TheGreeksandGreekCivilization,tłum.SheilaStern,napodst.Iwyd.oprac.
O.Murray,NewYork1998,s.XI-XLIV.Zob.takżewstępWerneraKaegi:J.Burckhardt,GriechischeKulturgeschich-
te,red.iwstępJ.Oeri,BerlinundStuttgart1989-1902,wyd.popr.,napodstawiewyd.krytycznegooprac.F.Stähe-
liniS.Merian,StuttgartundBasel1930-1931,wyd.b.z.Schwabe&Co.,Basel1956-1957,wstępW.Kaegi,T.1,
München1977,s.VII-LIX.Zob.takżepublikacjeEgonaFlaigaorazKarlavonChrista:E.Flaig,AngeschauteGe-
schichte.ZuJacobBurckhardts„GriechischeKulturgeschichte”,Rheinfelden1987;E.Flaig,ÄsthetischerBlickund
GriechischerMythos.WieBurckhardtfürEuropaeinenUrsprungerfindet,w:JacobBurckhardtunddieAntike,red.
P
.BetthauseniM.Kunze,Mainz1998,s.27-37;K.Christ,JacobBurckhardtunddieRömischeGeschichte,„Saecu-
lum”,14:1963,s.82-122.
12.FragmentyzGriechischeKulturgeschichte,poświęconepolis,przełożyłnajęzykpolskiJerzyRohozińskiw:„Mó-
wiąWieki”zmarca1998r.
