Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.1.Praworzymskieiokrespojustyniański
nymuczuciemwobecstrony71.Istotnągwarancjąbyłamożliwośćuniknię-
ciasytuacji,wktórejsędziazróżnychprzyczynniebędziemógłdaćrę-
kojmiwłaściwegorozstrzygnięcia72,oczymmowaponiżej.
WokresieustawyXIItablicnagminnymprocederemsądownictwabyło
wręczaniekorzyścimajątkowychsędziemurozstrzygającemusprawycy-
wilne.Systemgwarancjiprzedniesprawiedliwymiwyrokamistanowiłre-
żimodpowiedzialnościsędziegonagruncieiuscivile,jakrównieżodpo-
wiedzialnościkarnejzakorupcję73.Tenostatniwprowadzałdotkliwesank-
cjerepresyjnezaprocederprzekupstwa,sprzeniewierzającysięzasadzie
uczciwościsędziowskiej.Represjeprowadziłydoutratyobywatelstwa,
anawetśmierci74.
JużzcesarskiejkonstytucjiKonstantyna(okresrzymskiegoprocesu
formułkowego–performulas,IIIw.p.n.e.)wynikałamożliwośćuchylenia
sięodrozstrzygnięciasąduzwyczajnegoniebudzącegozaufania75.Kon-
stytucjaKonstantynanierozstrzygałajednakdefinitywnie,zjakichprzy-
czynmogłonastąpićwyłączeniesędziego.Niemożnabyłobowiemjed-
noznaczniestwierdzić,iżchodziłotujedynieopowódwywołanyokolicz-
nościamiprzewidzianymiprzezprawo.Wdoktrynieuznajesię,iżkon-
stytucjaKonstantynaprzyznawałastronieprawodouchyleniasięod
rozstrzygnięciasąduzwyczajnegowsytuacji,gdysądtenbyłniegodny
zaufania.Ówcześniautorzynieodróżnialijednakwyraźniebrakuzdol-
nościdosprawowaniaurzędusędziowskiegowogóleodmożliwościsą-
dzeniawdanejsprawie.Tymsamymnieodróżnianozarzutuniekompe-
tencjisędziegoodwnioskuowyłączenieodudziałuwdanejsprawiesę-
dziegokompetentnego,którybyłniegodnyzaufania76.DopieroV.Scialoja
odróżniłzarzutyodnoszącesięallacompetenzadelgiudiceodzarzutówalla
71Tamże,s.102in.
72Zob.E.Szymoszek,Gwarancjebezstronnościsędziegowprocesierzymskim(wo)ActaUniversitatis
Wratislaviensis,nr583,PrawoCIII,Wrocław1982,s.3in.;tenże,Iudexsuspectuswpoglądachlegistów
ikanonistówXII-XIIIw.(wo)ActaUniversitatisWratislaviensis,nr642,PrawoCX,Wrocław1982,
s.3in.
73Niesposóbbowiemwyobrazićsobiesędziego,któryprzyjąłkorzyśćmajątkową,bynie-
słusznieskazaćwprocesiekarnym,apełniącfunkcjęsędziegowprocesiecywilnym,okazałsię
człowiekiemnienaganniemoralnym–T.Palmirski,Prawnokarnaodpowiedzialnośćsędziegoźlewypeł-
niającegoswojeofficium,ZPUKSW2004,z.4.1,s.27–28;M.iJ.Zabłoccy,UstawaXIITablic.Tekst-
tłumaczenie-objaśnienia,Warszawa2000,s.64.
74Iudexlubarbiterorzekającyzgodniezżyczeniemtego,odkogootrzymywałpieniądze–jak
podajeAulusGellius–skazywanybyłnakaręśmierci–M.iJ.Zabłoccy,UstawaXIITablic...,s.64–65.
75E.Szymoszek,Iudexwliteraturze...,s.160in.ipodanetamźródła.
76Tamże,s.159–160.
39
