Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.Kształtowaniesięinstytucjiwyłączeniasędziego...
suapersona77.Sędziamógłniebudzićzaufaniachociażbyzprzyczynwy-
nikającychzeszczególnejprocedurywyboru(electio,Auswahl)sędziego,
jakozwierzchnikaprocesowego.Stronyprzyszłegopostępowaniamogły
dokonaćwyborupiastunastanowiskaarbitrazespecjalnejlistysędziów
będącychgłówniesenatorami(albumiudiciumselectorum)78.Zregułytopo-
wód,korzystajączlisty,proponowałpozwanemuosobęsędziego,ażdo
uzyskaniakonsensusu.Dopierowbrakuuzgodnieniawprowadzanolo-
sowanie(sortitio,Losentscheid).Proceduratawydajesięszczególniedaleka
oddzisiejszychstandardówniezależnościiniezawisłościsędziów.
Wpóźniejszymokresieprocesukognicyjnego(extraordinariacognitio,
IIIw.n.e.)ukształtowałasiępraktykawyłączeniasędziegopoprzezod-
wołaniesięodwyrokunieuczciwegosędziegowdrodzeapelacji(appella-
tio).Wpóźniejszymokresieinstytucjatazyskałanazwęprovocatioitermi-
nówtychzaczętoużywaćsynonimicznie79.A.Tarwackadowiodła,iżape-
lacjaprawdopodobniezostałazlikwidowananamocykonstytucjiKon-
stantynaz331r.n.e.jakoograniczeniecesarskiejgodności80.Jakwskazali
K.AmielańczykiJ.Zawrot,wdominacie(okresprocesukognicyjnego)
wprowadzonorozwiązanieprzypominającewspółczesnąinstytucjęwy-
łączeniasędziego,opartenaregulenemoestiudexincausasua,wywodzącej
sięzkonstytucjiz376r.n.e.cesarzyValensa,GracjanaiWalentyniana81.
Sądzeniewłasnejsprawyuznanowówczaszasprzecznezzasadamisłusz-
ności(aequitas)82.Wokresieupowszechnianiaprocesukognicyjnego,za-
77V.Scialoja,Esercizioedifesadeidiritti.Proceduracivileromana,Rzym1894,s.416,podajęzao
E.Szymoszek,Iudexwliteraturze...,s.187.
78P.Jörs,W.Kunkel,L.Wenger,RömischesRecht,Berlin–Heidelberg–NewYork–London–Pa-
ris–Tokyo1987,s.526.
79A.Tarwacka,Ourzędzieprefektapretorianów-11tytuł1księgiDigestów.Tekst-tłumaczenie-
komentarz,ZPUKSW2011,z.11.2,s.429.
80A.Tarwackawskazaładalej,iżjedynąmożliwością,którapozostawałastronieponieko-
rzystnymwyrokuprefekta,byłasupplicatioskierowanadoprincepsa.Dochodziłowówczasdoce-
sarskiegoprzekazaniasprawydoponownegorozpatrzenianowemuprefektowi,następcypo-
przednikanaurzędzie.Wyrokprefektapodlegałnatomiastrestitutioinintegrum,oczympisałjurysta
Hermogenianus(D.4,4,17)praefectietiampraetorioexsuasententiainintegrumpossuntrestituere,
quamvisappellariabhisnonpossit.Twierdziłon,żeappellatiostanowiskargęnaniesłusznośćwyroku
(iniquitatissententiaequerellam),arestitutio–prośbęowybaczeniewłasnegobłędu(errorisproprii
veniaepetitionem)luboskarżenieooszustwoprzeciwnikaprocesowego(adversariicircumventionis
allegationem).JakpodałUlpian(D.4,4,18pr.),restitutiowsprawiewyrokuurzędnikawyższegonie
mógłprzeprowadzićurzędnikniższy–zob.A.Tarwacka,Ourzędzie...,s.429–430.
81K.Amielańczyk,J.Zawrot,Nemoiudexincausasua.Wyłączeniesędziegowpolskimpostępowaniu
cywilnym,GSP2011,t.XXVI,s.63–64.
82Tamże,s.64.
40
