Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
autorytetcoraztrudniej,skoronagminniemylisięwnim„kapitałwładzy”(wynikającyzudziałuwhierarchii
władzuczelnianych)oraz„kapitałsymboliczny”(wyrażającyfaktycznąklasęintelektualnąijakośćdorobku).
Wyjaśniatopoczęści,dlaczegonadmiernieambitni,alesłabiczyprzeciętninaukowodziekaniczyprodziekani
alboczłonkowiedyrekcjiinstytutowychbardzoczęstowywyższająsięwzachowaniachiocenachwobeckadry
obiektywnielepszejakademickoodnich,narzucającswoistydyktatprzeciętności,miernoty,anawetdegradacji
własnegośrodowiska.Cogorsza,dziejesiętonagminniezprzyzwoleniemśrodowiskowymosób,którenie
sągotowe(własnympotencjałem)douznaniakryteriówprawdziwejjakościintelektualnej(kulturowej)
ikierowaniasięzasadąfaktycznegoautorytetu„symbolicznego”.Jestemjednakskłonny,napodstawie
własnychobserwacjiśrodowiskaakademickiego,sformułowaćhipotezę,żeludzieprawdziwiewartościowi
akademickopotrafiąwokółsiebiedostrzegaćludziwartościowychiuznawaćichzaautorytetyintelektualne,
abrakzdolnościdotakiegowskazaniaznamionujeniskistatuskulturowytego,ktojesttejzdolności
pozbawiony,niemaonbowiemwówczasżadnegopoczuciadługukulturowego;niewyróżniająckryteriów
wielkościsymbolicznej,duchowej,sprowadzasięświatkulturydomechanizmówwładzy,układów,
interesownościinormyprzeciętności.WkontekściezagrożeńdlaelitarnościwkulturzeOrtegayGasset
nazywałto„syndromemmasowości”,mogącymfunkcjonować„poobustronachkatedruniwersyteckich”.
Nędzaczyprzeciętnośćakademickaniedostrzega,nieumiedocenić,aninawettwórczowykorzystaćrealnej
wielkościtwórczej,wpisanejwwymiarautorytatywnych,wartościowychdokonań,uznanychgdzieindziej.
Oczywiście,wracającdoszerszegokontekstu,wypadastwierdzić,żewświeciespołecznym(instytucji,
polityki,biznesu)powodówdotakiegoodrzuceniamożliwościwskazaniaautorytetówmożebyćznacznie
więcejozupełnieinnymcharakterze,np.związanymzzawodzeniemnadzieiinadużywaniemcierpliwości
bądźsprzeniewierzaniemsięetosowiiwyradzaniemsięcałychmechanizmówspołecznychwegoizmwładczy
ipazerność,jednymsłowem–wanomię.HannaPalskawtymszerszymkontekściebadań,wodniesieniu
dosferypublicznejstwierdza,żechoćniemamy,niestety,próbywyjaśnieniaczyinterpretacjitegozjawiska,
pozawskazaniemna„skrajnyindywidualizmwmłodympokoleniu”(Domański,2008,s.334),cojednaknie
wydajemisięwpełnizadowalające.
Znacząceodpowiedziotrzymaliśmy,pytającoautorytety,oosobyzesferypublicznej.Podstawową
intencjąbadawcząbyłosprawdzenie,czyjesttosferaidentyfikacjirespondentów,ichaspiracji
intelektualnychlubmoralnych.Popytaniu,czyrespondentznajdujewsferzepublicznejjakieśważnedla
siebieautorytety,następowałozwykleostre,czasemagresywnezaprzeczenie.Usłyszeliśmyodpowiedzi
wstylu:„Autorytety!!!Wżadnymwypadku!...janiemamautorytetów”(d/1);„niematakiejosoby”(c/1);
„e...jeślichodziopolityków,tozdecydowaniezżadnąosobąniechciałbymsięidentyfikować”(m/1).
OpróczPapieżaJanaPawłaII,któregoautorzywypowiedziwymieniająjakojedynyuznawanyautorytet
(wpojedynczychwypadkachczytamyoosobieJerzegoGiedroycia,KarolaModzelewskiego,Aleksandra
Małachowskiego,ZofiiKuratowskiej),zwracauwagęeksponowaniepostaciLeszkaBalcerowicza,jako
jedynejosoby,którabudziszacunek(Domański,2008,s.336–337).
Niewolnooczywiściezapominać,żewinnymzakresiebywająwskazywaneinneosoby.Wartoprzywołać
postaćCzesławaMiłosza,któryzażyciaipośmiercibudziłrozmaitekontrowersje.JakzauważaMarek
Zaleskiwkontekściesporuopochówekpoety,dlaśrodowisknarodowo-katolickichnoblistabyłprzede
wszystkim„paszkwilantemnarodowym”,adlainnychjednymznajwiększychautorytetówpolskich.
Dlasamychinteligentówbyłokazjądorefleksjinadfunkcjonowaniemautorytetówihierarchii,
zasadnościąprzekonańoprzywódczejroliinteligencji,nadtym,jakdalecedzisiejszakulturapolska
macharakterdemokratycznyiwspólnotowy,nailezaśautorytarny,hierarchiczny,kastowy.Równieżnad
obecnąwkulturzeprzemocąsymbolicznąmechanizmamiwykluczaniaistygmatyzacji(Domański,2008,s.
419).
MiłoszobokPapieżaPolakaczyLechaWałęsydlawielu„jużzażyciastałsięikonąkultury”,aponadto
„funkcjonowałwrolisławnegowświeciePolakaiznakomitościliterackiej,ambasadorakulturypolskiej,
intelektualnegoimoralnegoautorytetu”(Domański,2008,s.420).Zauważmywszczególnościznamienny
zwrot:„funkcjonowałwroli[...]autorytetu”,gdyżpozwalatonadostrzeżeniemożliwościniuansowania
dyskursupoświęconegoautorytetowi,odformuł:„miećautorytet”czy„byćautorytetem”,poprzez„byćwroli
autorytetu”,„aspirowaćdoroliautorytetu”,ażdo„miećgdzieś(lokalnie)statusautorytetu”,gdzieindziej
zkoleiuchodzićzaantyautorytetczybyćobiektematakówipogardy.Tazmianaczywręczodwracalność
wartościowaniapoetyniebyłazupełniewyjątkowa,skoro,jakpodkreślaWłodzimierzBolecki,najwybitniejsi
polscyintelektualiścispośródliteratówuchodzącychdlawieluzaautorytety,jednocześniezracjiswojej
obrazoburczejodwagiisiłygłosudlainnychstanowilibudzącesprzeciw,sporyiprowadzącedokonfrontacji
anty-czyprzeciw-autorytety.Iniemogłobyćinaczej.
Gombrowiczodrzuciłwyznacznikipolskiejtożsamościdefiniowaneprzezparadygmat„memów”
historycznychiprzeciwstawiłmuwartościującąopozycjęuniwersalne–narodowe.Herling-Grudziński
