Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zakwestionowałtożsamośćpolskichintelektualistówufundowanąnapominięciuichpostawwlatach
stalinowskich.Mackiewiczzdekonstruowałparadygmatideowylegalizującysystemkomunistycznyiformy
znimwspółpracy(zakwestionowanie„polrealizmu”jakowariantuendeckiego„egoizmunarodowego”.[...]
Miłoszprzeciwstawiłwielokulturowątożsamośćpolskościkresowejtożsamościendeckiej.[...]Watobnażył
fałszutopiikomunistycznejwobrębieautobiograficznychdyskursówprzedstawicielieuropejskiejlewicy
(Domański,2008,s.401).
GrażynaBorkowskazauważyła,żewjęzykudebatypublicznejpo1989rokuuruchomionezostałyprzejawy
„mowynienawiści”,uwypukloneprzezMichałaGłowińskiegojakowyrażającesięwokreślaniu
„postkomunistą”tego,ktostoiwopozycjidoprawicowejpreferencjipolitycznej,uznanejzajedyniesłuszną
(Domański,2008,s.381).Mamyzatemmechanizmcałkowitejnegacjiczyjegośautorytetuzperspektywy
radykalnegoodwróceniakryteriówsłusznościpolitycznej.Wjęzykudebatypublicznejdająwówczasosobie
znaćpraktykistosowanewnegowanejprzeszłości:„inwektywy,etykietowanie,stygmatyzacja,instrumentalne
wykorzystywaniehistorii”(Domański,2008,s.384),totylkoniektóreześrodkówczynieniazpotencjalnych
czygdzieindziejuznanychautorytetówwręczichzaprzeczenia,degradującesamąmożliwość
obiektywizowaniawyższegostopniauznaniaspołecznego.
Cociekawe,szukającźródełosłabianiamożliwościprzypisywaniaśrodowiskominteligenckimpozycjiczy
roliautorytetów,możnawskazać,jaktoczyniMagdalenaGawinna„korporacjonizm”.Wprawdziejeszcze
wlatach20.stanowiłprzejaw„walkiopozycjęwłasnegośrodowiskazawodowego”,toeskalującantagonizmy
międzytakimiśrodowiskami,osłabiałfaktycznieodbiórichjakościwspołeczeństwie.Walkazzamknięciem
środowiskadwokackichinotariuszywostatnichlatachtakżeprzyniosła,możnasądzić,osłabienie
przynajmniejprestiżutychśrodowisk,jakozainteresowanychinnymimechanizmamirekrutacjidoswegogrona
niżmerytoryczneiprofesjonalne.Musiałotorzutowaćnaautorytettychkręgów.
Rywalizacjalekarzyzprawnikaminapoczątkulatdwudziestychopozycjęwaparaciebiurokratycznym
państwawymowniesymbolizowałazjawiskoantagonizmówpomiędzyposzczególnymikorporacjami
(Domański,2008,s.245).
Wydajesiętrafnasugestia,żetroskaointereswłasnejkorporacjijestotylenietrafiona,żejednakosłabia
autorytetśrodowiska,jakostosującegoczysteregułygryirekrutującegowedługmiarodajnychkryteriów;
korporacjastajesięegoistycznąkoterią,pilnującąwygodnychdlasiebiemechanizmów„dziedziczenia”statusu,
utrudniającychdostępdoniegozzewnątrz.Widać,żewbrewpozoromzamykaniesferystatusówcieszących
sięprestiżemniemusitegoprestiżuumacniać.
ZkoleiRafałHabielskipodkreśla,naprzykładziezjawiskwalkizinteligencjąpolskąwkontekścieMarca
1968roku,żewładzaniedbałaanioautorytet,anioprestiżtegośrodowiska,anawetjeświadomieosłabiała:
Jeślinawetinteligencjaniezostaławpisanawformułęwroga,tozpewnościąpropagandastarałasię
przekonać,żewśródintelektualistówsporojestindywiduówmocnopodejrzanych.Sugerowałtojęzyk,jaki
stosowanodoopisutych,którzynieokazalisiębyćzdrowączęściąśrodowiskaliterackiego(„politykierzy
literaccy”,„intryganciimącicielepolityczni”,„wichrzycieleidemagodzy”)(Domański,2008,s.232).
Analizującdziejeinteligencjipolskiej,JanuszŻarnowskiwskazywałnameandryjejpozycjiiroli.
Wkontekścielosówrozbiorowych,apotemmiędzywojennychipowojennychpodkreślił,że:
[...]inteligencjapolskabyłajednymzgłównych,awkońcugłównymautorytetemdlaswegospołeczeństwa
pozbawionegowłasnejpaństwowości[...]dwudziestoleciemiędzywojennemożnauznaćzaapogeum
autorytetuirolipolskiejinteligencji[...]Powojnie,wnowejrzeczywistościwszystkosięzmieniło.Sama
inteligencjapodlegałazabiegom,któremiałynacelujejdegradacjęzestanowiskaelity[...].Elitapolityczna
byłagdzieindziej,pozainteligencją,nawetgdyjacyśinteligencizabłąkalisiędoniej.Ztymwszystkim
osłabłautorytetinteligencjiijejprestiż,gdyżprzestałabyćośrodkiemżyciaspołecznegoinarodowego,
państwojejjużniepopierało,leczpatrzyłonaniąpodejrzliwie,napominającjąciągleiwyrzucająctakieczy
inneprzewinieniawprzeszłościiobecnie.[...]Kryzysstalinizmuikompromitacjakomunizmuwpołowie
latpięćdziesiątychspowodowałypewienzwrot,gdyż„starainteligencja”znowuuzyskałaautorytet
społeczny,doktóregozaczęłasięskłaniaći„nowa”inteligencja,alestosunekwładzydotejwarstwynie
uległwiększejzmianie(Domański,2008,s.82,83,95,96).
WskazującnatakiecechypostawyinteligencjitwórczejwPolscewokresiemiędzywojennym,jak
reprezentującetradycyjnyetos:świetnewykształcenie,zabieraniegłosuwważnychkwestiach,bycie
strażnikiemwartości,dawanieprzykładuofiarnegopatriotyzmu,JerzySnopekstwierdził:
Autorytetinteligencjijakowarstwyspołecznej,aczkolwiekpodzielonejjużbardziej–iraczej
międzyklasowejniżponadklasowej–wciążbyłwysoki(Domański,2008,s.110).
Zauważmy,żewopisiemeandrówlosuinteligencjipolskiejijejzróżnicowaniauwypuklasięsocjologicznie
