Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
postąpią,jakiegowyborudokonają(Michnik,2005,s.64).
PuentąstanowiskaMichnikawobecwartościautorytetuwsferzepublicznejjest,jaksięwydaje,następujący
fragmentjegorozważańz1993roku,wskazującynaobecnośćmechanizmówświadomegonegowania,
pohańbieniaczyfaktycznegoniszczeniaautorytetu,gdychcesięgokojarzyćzwymogiemsiły
ibezwzględności.Dogłosudochodzitakżepostawaafirmowaniaautorytetuwmyślzasady,żepewnesposoby
obronywartościmogągenerowaćpostawyimprzeciwne,zarazemdegenerującsposóbobecnościtychwartości
wodbiorzespołecznym.
Każdawojnadomowazaczynaoddestrukcjiwspólnychautorytetów:takdziejesięwnaszejzimnej
religijnejwojniedomowej.Upadekautorytetówniejestwszakżesukcesemniepokornegorozumu
głoszącegonieufnośćprzeciwzadufaniu.Nieufnośćwobecmocarzyniekłócisięzszacunkiemwobec
autorytetów.Autorytetbowiemniesięgapoprzemoc.[...]
AtenymiałySokratesaiPeryklesaidziękinimwłaśnieczcimydziśateńskądemokrację,niezaśdzięki
tym,którzypróbowaliskazaćichnapohańbienie.
Polskatakżemiałaswojeautorytety.NajbardziejbezdyskusyjnymznichbyłpapieżJanPawełII[...]
Niktniezrobiłwięcejdladestrukcjitegoautorytetuniżci,którzyuznali,że[...]wymuszaniezapomocą
ustawrespektudlawartościchrześcijańskich,towłaściwysposóbewangelizacjiPolaków(Michnik,2005,
s.216).
Zwracatuwszczególnościuwagęczasprzeszływkontekściepolskichautorytetów,wynikającyzarówno
zpróbpohańbieniajednych,jakinarzucaniadominacjidrugich.Obamechanizmyswoistejwalkinaautorytety
niszcząkulturowąispołecznąichfunkcję,podmywającfundamentyładuaksjologicznegowspołeczeństwie.
Szerzejsprzyjatemu–przypominaMichnikwkontekściepowieściowychrozważańStendhalanadlosemepoki
napoleońskiejiRestauracji–patologizacjaelitarnychsalonów,przeżartychnudą,bezmyślnościąicynizmem,
grąwukładyiprzetargi,pozatroskąojakośćmoralną:
Odrażającyjestwidokpostępującejnędzyelit,gdzieodchodząludzieidei,anadchodząludziekariery,
gdziepieniądzlepszycodzienniewypieranyjestprzezgorszy(Michnik,2007,s.51).
Upadekautorytetówmożezatembyćzwiązanyztym,żewkręgachspołecznieuchodzącychzaelitarne
zaczynajądominowaćludzie,niezdolnidocenieniaprawdziwychwartościduchowychijakościmyślenia.
Autorytetyzaczynająbyćzbędneilekceważoneprzeztych,którzyjedyniedestrukcjąwagitakiejroli
wspołeczeństwiemogąpróbowaćzacieraćśladypooczywistości,żesaminiebylibywstanieuzyskaćtakiego
statusu.Wagategotropuhistorycznejrefleksjiwiążesięrzeczjasnaznasząwspółczesnąrzeczywistością,
obejmującątakżesalonyakademickie,polityczneczymedialne.Moimzdaniem,Michnikwidzitoswoiście
ponadpartyjnieimarację.
Odnotowujemygwałtownyupadekautorytetówmoralnych–nadczymzgodniepracowaliprzez15lat
politycywszystkichobozów(Michnik,2007,s.275).
Mechanizmpowtarzającysięwtejpraktyce„pracynadupadkiem”dasię,wświetlerozważańMichnika,
powiązaćzfenomenem„nagonek”ipostaw„naganiaczy”.Ichprzedmiotembyłzwykle„śmiałek”,który
ośmieliłsięnaniezależnośćisprzeciw,który
[...]odważyłsięnaruszaćdogmatyuchodzącezaniewzruszone.Musiałtojednakbyćśmiałekcieszącysię
powszechnymszacunkiem,autorytetdlawieluśrodowisk–bowiemcechąwspólnąnagonekbyłichobiekt
–ktośwybitnyizasłużony–rzeczywistazawadadlanaganiaczy(Michnik,2007,s.152).
Wskazując„atakina»siłyantysocjalistyczne«skupionewKOR-ze”,Michnikzaskakującodobitnie
stwierdził,uwypuklającmechanizmpowstawaniaautorytetuprzezskalępróbnegacjiprzezwładze,wktórym
ofiaraprześladowaństajesiębohateremheroicznejwalkizsystemem,że
[...]kampaniatauczyniłaKORautorytetemmoralnymipolitycznymprzewyższającymjegorzeczywiste
możliwościoddziaływania(Michnik,2009a,s.82).
ZaJózefemTischneremMichnikzwracauwagęnafakt,żestosuneknegacjiwobecautorytetumożebyć
podszytyresentymentem(zawiścią,nienawiścią,kompleksem,lękiem)itowwymiarzetakżeśrodowiskowym:
Resentymentemjest–pisał–„katolicki”ataknaautorytetymoralneztegotylkopowodu,
żesątoautorytety„laickie”.Maliludziewzięliwdzierżawęmoralność[...](Michnik,2007,s.180).
Przykładówkontrowersyjnejtroskioautorytetjestwięcej.Nawiązującdoraportubp.Kaczmarkaz1946
rokuwsprawie„pogromuwKielcach”,któryzostałprzyjętyprzezEpiskopat,mimożebyłpełen
„sprzeczności,niekonsekwencjiifałszów,ba–jawnychabsurdów”,był„przenikniętytaklicznymi
stereotypamiantysemickimi”,stanowiłilustrację„niezdolnościdowspółcierpienia”zofiaramiżydowskimi,
Michniknapisał:
