Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
J
ERZY
B
ARTMIŃSKI
Komponent[
LOCUM
]dotyczy
DOMU
wjegoaspekciematerialnym,fizy-
kalnym,więc
DOMU
jakobudynku,któryjestprojektowany,budowany,
urządzany,remontowany,sprzedawanylubkupowanyitp.
Polskikoncept
DOMU
wzasadzieodpowiadazarysowanemumodelowi
ogólnemu
9
,alenapoziomieokreślonychspołecznychdyskursówbazowe
wyobrażeniejestpoddawaneintencjonalnymmodyfikacjom.Autorzyhasła
poświęconego
DOMOWI
wjęzykupolskim(Bartmiński,Bielińska-Gardziel
2015)wyróżnilisześćtakichwariantywnychwyobrażeń
DOMU
,m.in.patrio-
tycznymodeldomupolskiego,przechowującegopamięćohistoriinarodowej,
zMatką–Polką,jakostrażniczkątradycjipatriotycznej,zktórymkontrastuje
feministycznyprofildomujakowięzieniakobiet.
Winnychlingwokulturachnarodowychobraz
DOMU
mimoprzyjmo-
waniapewnychcechnarodowospecyficznych
10
zachowujepodstawowy
schematkognitywnyiuniwersalnecharakterystyki.Ogólnokulturowątreść
konceptu
DOM
czeskipisarzifilozofVáclavHavelwiązałzideąkoncen-
trycznej,rozszerzającejsięstaleprzestrzenioswajanejprzezczłowieka:
Dlakażdegoczłowiekadom(czes.domov)jestjednymzgłównychdoświadczeńeg-
zystencjalnych.To,coczłowiekuważazaswójdom(wfilozoficznymsensietegosło-
wa)możnaporównaćdoukładukoncentrycznychkręgów,wktórychcentrumstoi
naszewłasne„ja”.Mójdomtomiejsce,wktórymżyjęwokreślonymczasie,doktó-
regoprzywykłem,iktórejeślitakmożnapowiedziećobjąłemwłasnąniewi-
dzialnąotoczką[ł]Mójdom(domov)totenbudynek(dům),wktórymżyję,zamiesz-
kałypunktlubmiasto,wktórymsięurodziłemlubaktualnieżyję,dom(domov)dla
mnietoimojarodzina,światmoichprzyjaciół,przestrzeńspołecznaiduchowa,
wktórejistnieję,mójzawódimiejscepracy.Mójdom(domov)tooczywiściekraj,
wktórymmieszkam,język,którymmówię,atmosferaduchowamojegokrajuprzeka-
zywanapoprzezjęzyk,któregosiętuużywa.[ł]Prócztegomoimdomem(domov)
jestteżEuropaimojepoczucie,żejestemEuropejczykiem,inaszaplaneta(cyt.za:
Vañková2012:61,przeł.J.B.).
---
---
---
---
---
---
---
---
9
Pełnyopispolskiegojęzykowo-kulturowegoobrazu
DOMU
ijegoprofilizawieraartykuł
BartmińskiegoiBielińskiej-Gardziel(por.BartmińskiiBielińska-Gardziel2015).
10
Np.białoruskidomjestwiązanyzumieraniem,pochówkami,duchamizmarłych(Ko-
złowska-Doda2015:181),łemkowskistajesięgwarantemtożsamościetnicznej(Misiak2015).
Wniektórychjęzykachosobneleksykalnewykładnikimajądwaaspektykonceptufizykal-
ny(budynekmieszkalny)ipsychospołeczny(miejsceoswojone,bliskie,zktórymktośczujesię
związany),takjestwjęzykuczeskimdůmidomov(Vañková2015:124),serbskimichorwackim
kućaidom(Ristić,Lazić-Konjik2015:264-266;Kapetanović2015:293-297),takżewniemieckim
HausiHeim(Grzeszczak2015:337-339),wangielskimhouseihome(Popielska-Grzybowska,
Harper2015:368-369).Tegoleksykalnegorozróżnienianieznajęzykpolskiirosyjski,wktó-
rychdomłączyobatesensyIbudynkujakomiejsca,gdziemieszkająbliscysobieludzie’.Wy-
różnikiemkulturyrosyjskiejbyłakomunistycznapróbadestrukcjiideidomurodzinnego
izastąpieniajejtzw.komunałką,cozaowocowałopowstaniemdaczy,miejscawewnętrznejemi-
gracji,zaspokającegopotrzebęIbyciausiebie’(Fiodorowa,Pazio-Wlazłowska2015:155).