Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
J
ERZY
B
ARTMIŃSKI
WostatniejdekadzieXXwiekupojawiłysiępropozycjewyodrębnienia
subdyscyplinybadającejrelacjejęzyk-kultura,takiejaklingwistykakul-
turowa(culturallinguistics),wkręgurosyjskojęzycznym—seman-
tykakulturowa,lingwokulturologiailingwokonceptologia.Wy-
mienionenowenazwymajązastąpićstarsząnazwęetnolingwistyka,pre-
ferowanąprzezszkołęmoskiewskąilubelską,któratonazwamajednaktę
zaletę,żewswojej„wewnętrznejformie”zawierawpierwszymczłonie
etno–wskazanienapodmiot,nawspólnotęludzką,czylinaczłowieka,który
doświadczaiintelektualnieopanowujeświat.
2.
RomanJakobsonrelacjęjęzyk-kulturaujmowałwpodwójnejperspekty-
wie.Zjednejstronypowtarzałzaantropologami,że„językikulturaimpli-
kująsięnawzajem”,że„językpowinnosiętraktowaćjakointegralnączęść
życiaspołecznego”,więcczęśćkultury,azdrugiej,że„językjestwistocie
podstawąkultury”,wramachkulturyfunkcjonujejakojej,fundamentiuni-
wersalnyśrodek(Jakobson1989:472-473).
3.
Rozumieniepodstawowychpojęć.Naużytekniniejszegowywoduwy-
bieramideacyjne,ściślej—aksjologiczneznaczeniekulturyjakozespołu
normiwartości,którewyznaczająramyzachowańspołecznych.Wartościo-
waniejestnieodłącznącechąkultury.Torozumieniekulturykoresponduje
ztraktowaniemjęzykaprzezkognitywistów.JakwykazałTomaszKrze-
szowski,upodstawjęzykanaturalnegoleżąwartościitoonekształtują
strukturęifunkcjonowaniejęzyka(Krzeszowski1994:29).
4.
Obecność„kulturywjęzyku”badanoiwykazywanonaróżnychpo-
ziomachjegoorganizacji.Wnajwiększymskrócie:
a)kulturowouwarunkowanesąwszystkiezachowaniajęzykowe;
b)podłożekulturowemadyferencjacjastylówjęzykowych(potocznego,
artystycznego,naukowego,urzędowego);
c)funkcjonowaniegatunkówmowy(genry’ów),jakbajka,przysłowie,
zagadka,przyśpiewka,zamówienieitd.,opierasięnawzorcach,mających
statusspołeczno-kulturowy;
d)zwrotyadresatywneiformułygrzecznościowesąrealizacjąnamate-
rialejęzykowymkonwencjispołeczno-kulturowych;
