Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Trzywiekiniemieckojęzycznejliteraturyzaangażowanej
15
wość,Równość,HumanizmczyDemokracja.Kilkalatpóźniej,okołoroku1919,
MaxWeber(1864–1920)prowadziłdyskusjęnatematintelektualnegozaan-
gażowaniawopozycjietykipostawyietykiodpowiedzialności19.ZaśAntonio
Gramsci(1891–1937),włoskihistoryk,filozofiteoretykkomunistyczny,podjął
myśl,którapojawiłasięjużuHeinego,oscylującąwokółrozróżnieniamiędzy
intelektualnymaktemdziałanianarzeczogółuaintelektualnymdoświadcze-
niem/praktykąintelektualną,któradziaławsłużbiewąskiej,określonejgrupy
lubjestwsparciemelitrządzących.
Emigracjaelitintelektualnych
„Mamywięcrewolucję.Przemówiłahistoria.Ktotegoniepostrzega,jest
chorynaumyśle.(...)Otonowaepokabytuhistorycznego”20–pisał27lutego
1933r.GottfriedBenn,jedenzniewielupisarzy,intelektualistówniemieckich
akceptującychwtymmomenciedziejowymbezzastrzeżeńprzejęciewładzy
wNiemczechprzezpartięnarodowychsocjalistów21.HeinrichMannzostał
zmuszonydooddaniaswegostanowiskaprzewodniczącegosekcjipoezjiprzy
Pruskiej(Berlińskiej)AkademiiSztukPięknych,wtymsamymczasieNiemcy
opuściłAlfredKerr,najbardziejwpływowykrytykliterackiokresuodnatura-
lizmudo1933r.iprezydentniemieckiejkomórkiPENClubu,pisarziwydaw-
caOskarMariaGrafniepowróciłdoNiemiecpowykładachwWiedniu,dnia
12maja1933r.,nawieśćotym,żelekturajegoutworówniezostałazabronio-
na,opublikowałodezwęw„WienerArbeiterZeitung”:„Spalciemnie!”.Pisarz
LionFeuchtwangertakżepozostałwAustrii.Hitlerrozpocząłserięareszto-
wańskierowanychprzeciwkokrytycznymintelektualistomiludziomzwiąza-
nymzlewicującąprasą.WnocpożaruReichstaguaresztowanyzostałCarlvon
Ossietzky,wydawca„DieWeltbühne”.NastępnegodniaBertoltBrechtuciekł
zBerlinaprzezPragę,WiedeńiZurychdoDanii.SiegfriedKracauer,pisarz
idziennikarz,ówczesnyredaktornaczelny„FrankfurterZeitung”,uciekłdo
Paryża,podobniepisarzeBrunoFrank,ArnoldZweig,AlfredDöblin.Emigra-
cjaliteracka,którązapoczątkowałyucieczkinajważniejszychosobistościżycia
kulturalnegoRepublikiWeimarskiej,miałauswegopodłożapolitycznieiświa-
topoglądowogenerowanysprzeciwwobecdyrektywnowejelityrządzącej.Do
końcamarcażycieliterackiewNiemczechzostałopodporządkowaneinteresom
19MaxWeber,DerBerufzurPolitik,w:tegoż,Soziologie.Universalgeschichte.Analysen.
Politik,Kröner,Stuttgart1992,s.167–185.
20HanspeterBrode,BennChronik.DatenzuLebenundWerk,München–Wien1978,s.90,
cyt.za:H.Orłowski,Zrozumiećświat.SzkiceoliteraturzeikulturzeniemieckiejXXwieku,
Atut,Wrocław2003.
21Więcej:MonikaWolting,Retorykaliterackaversussemantykaterroru.Instytucjezrzesza-
jąceniemieckichliteratówwlatach1933-1945,„StudianadAutorytaryzmemiTotalitary-
zmem”2012,s.105–118.
