Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wnadzwyczajuroczystymubraniu.Dobrzeiuważniejejsię
przypatrywałemistwierdziłem,żetomojabł[ogosławionej]p[amięci]
matka,wyglądałanadzwyczajnie.Rzuciłemsięnaniązpłaczem,żejest
mitakźle.Uspokoiłamnie,mówiącmitesłowa,będziedobrze–nie
ruszajsięzmiejsca”68.Chaninaprzetrwałwtejkryjówcedokońca
wojny.
Niewszystkiespotkaniazezmarłymimiałypomocnyczy
konsolacyjnycharakter.Niekiedytewizytybyłyźródłemcierpienia:
MordkoBreitbartwyskoczyłzpociągudoTreblinkiiukrywałsięponad
rokwdziurzepodstodołąuGeniBejenkewNowejWsi.Naskrawkach
papierusporządzałnotatki.Wpaździerniku1943r.zanotował:„wnocy
tukiedyświdziałemdziadkaibabciędziadektakstraszniepłakałcałą
nocwidziałemtylkostarychludziwidziałemjakichprowadzono
słyszałemjakstrzelanowidziałemichbladetwarzewidziałemitatusia
stałprzeddziadkiemsłyszałemjakmówiłdoniegonieprawdąjestnie
spalasięludziadziadektakpłakałcałąnoctakstraszniesię
męczyłem”69.
Czasamizmarlibywaliroszczeniowiistanowczy.MojszeKlajman
zostałlatem1942r.wysłanyzwarszawskiegogettadoTreblinki.Tam
wyselekcjonowanogoztransportudopracywobozie.Całkowicie
oszołomiony,nierozumiał,gdziesięznalazłicosiędzieje.Pierwszej
nocymiałsen:„przyszładomniemojamatkaiusiadłanaziemi.
«Dzieckomoje,majedynapociecho–mówi–zostałeśjedenzcałej
naszejrodziny,maszwielkąszansęnato,żezostanieszprzyżyciu,
imaszzemścićsięzanasząkrew,zato,żezostaliśmyniewinniespaleni,
jakżestrasznabyłaśmierćwkabinach».Powiedziałami,jak
zogromnegobóluodgryzłasobiepalceurąk.Abyśtylkonie
odpoczywał,musiszsięzemścić!”70.Mojszewswoimpamiętniku
częstoprzywołałnakazmatkiozemście,brałudziałwpowstaniu
wTreblince,udałomusięuciecidożyćkońcawojnyuchłopanawsi.
Przykrymaspektemkontaktówzukochanymizmarłymibywałytakże
wyrzutysumienia.RóziaWagnerowa,ukrywającasięnaprzedmieściach
Lwowa,powyjątkowociężkimdniuzanotowaławswoimdzienniku
następującysen:„Kiedynadranemudałomisięzdrzemnąć,nawiedził
mniestraszny,leczjakżewymownydlamniesen.Przeżywałamakcję
