Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Systematyka23
dobniejakdrewniakokształtne15parodnóży,choć
górskiejczęści,gdziepospoliciewystępujewściółce
ichlarwywylęgającesięjużz12paramiodnóży,są
buczynykarpackiej.
jeszczeniezdolnedosamodzielnegożyciaiwyma-
gająopiekimatki.ZamieszkująTasmanięiNową
Zelandię.
Rząd:zieminkokształtne—
Geophilomorpha
Charakteryzująsięnajwiększąinajbardziejzmienną
liczbąparodnóżywśródpareczników—od31do191.
Liczbaparodnóżyjeststaławrozwojuosobniczym
Parecznikiztegorzędusąwpokrojuciałanajbardziej
(rozwójepimorficzny)iniewielezmieniasięuprzed-
podobnedodrewniaków(ryc.9.D).Charakteryzują
stawicielitegosamegogatunku.Ciałojestrobakowa-
sięjednakniecowiększąliczbąodnóży:mająich21
towydłużone,ajegodługośćmożewynosićodkilku
lub23pary;ostatniaznichjestnarządemchwytnym
milimetrówdokilkunastucentymetrów—najwięk-
używanymwtrakciepolowania.Dorzędunależy
szegatunkiżyjąwtropikach.Charakterystyczną
ok.700gatunkówz4rodzin.Trzyznichgrupują
cechątychparecznikówjeststałaliczba(14)członów
rodzinyślepychparecznikówwiodącychpodziem-
czułkóworazbrakoczu,gdyżwiodąonecałkowicie
nytrybżycia.Czwarta,najliczniejreprezentowa-
podziemnytrybżycia,penetrując,wposzukiwaniu
natoskolopendry(Scolopendridae),którenależą
zdobyczy,naturalneprzestrzeniewglebieikoryta-
donajwiększych,najbardziejjadowitychigroźnych
rzedrążoneprzezdżdżownicelubinnezwierzęta.
przedstawicielipareczników.Poruszająsięgłównie
Zwyklezasiedlająniecogłębszewarstwyściółki
popowierzchnigleby.Ichgłowaopatrzonajestparą
iglebyniżdrewniakokształtne.
wieloczłonowychczułkówitakżeczteremaoczkami
Rządtenreprezentujeok.1000gatunkówzgrupo-
prostymizkażdejstrony.Skolopendrokształtnecha-
wanychw14rodzinach.Ze166gatunkówstwierdzo-
rakteryzująsięrozwojemepimorficznymiopieką
nychwEuropie,zPolskiwykazano21należącychdo
nadpotomstwem.
6rodzin.NajwiększerozmiaramigatunkizPolski
Wstrefiegorącejsąreprezentowaneprzezliczne
osiągajądługośćok.6cm.Sąto:Stigmatogastersub-
inajwiększewśródpareczników,jadowitegatunki,
terraneus,wykazanytylkowsynantropijnymśrodo-
któremogąstanowićzagrożeniedlazdrowialub
wisku(do83parnóg)orazprzedstawicielrodzimej
nawetżycialudzkiego.Skolopendraolbrzymia—
faunyDicellophiluscarniolensis(43parynóg)oroz-
Scolopendragigantea,zamieszkującalasytropikalne
przestrzenieniupołudniowo-wschodnioeuropejskim,
isubtropikalneAmerykiPołudniowejosiągaok.30
którynaterenachBeskiduWschodniegoosiągapół-
cmdługościijestnajwiększymprzedstawicielem
nocnągranicęswojegozasięgu.
parecznikównaświecie.Możepolowaćnamyszy,
ptaki,jaszczurkiiżaby,awjaskiniachtakżenieto-
perze.Ukąszenieskolopendryolbrzymiejmożebyć
dlaczłowiekanawetśmiertelne.Jednymzwiększych
Szczep:wijeprzodopłciowe—
Progoneata
przedstawicieliskolopendrzamieszkującychwob-
Otwórpłciowyumieszczonywpoczątkowymodcin-
szarześródziemnomorskim,jestdochodzącado10
kuciała.
cmdługości,skolopendrapaskowana—Scolopendra
cingulata.Jakwiększośćpareczników,prowadzinoc-
nytrybżycia,awrazznastaniemdniachronisię
Gromada:drobnonogi—
wspokojne,ciemnemiejscawpełzającwszczeliny
Symphyla
skał,podkamienie,powalonedrzewalubwykorzy-
stujeinnenaturalneschronienia.Z35gatunków
podawanychzEuropy,wpolskichwarunkachmamy
doczynieniawyłączniez2gatunkamiślepych
Diagnoza
idrobnychparecznikówzrodzinyCryptopidae
(rzadkoosiągającychdługość2cm).Obagatunkisą
Wijeztejgromadysądrobne(2-8mm),pozbawione
znajdowanewśrodowiskachsynantropijnych,oile
pigmentu,bardzoruchliweiszybkie,choćślepe.
jednakCryptopshortensiswystępujerzadziej,lecznaj-
Pokrojemciała(ryc.23)sązbliżonedojuwenilnych
prawdopodobniejwcałymlubprawiewcałymkraju,
postacidrewniaków.Głowamanitkowate,wieloczło-
toC.parisiznanyjestwyłączniezjegopołudniowej,
noweczułki.Wydłużone,delikatne,14.segmentowe
Rząd:skolopendrokształtne—
Scolopendromorpha
