Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22Gromada:pareczniki—Chilopoda
Systematyka
Podgromada:Pleurostigmophora
Parzystestigmypołożonenapleurytach.
Parecznikitoewolucyjniestaraiwcześniezróżnico-
wanagrupa,toteżwspółcześnieżyjącychprzedsta-
wicieli2podgromadi5rzędówłatwojestzidentyfi-
Rząd:drewniakokształtne—
kowaćpowyraźnieróżniącychsięcechachpokroju
Lithobiomorpha
ciała,sposobierozwojuiżycia(ryc.9).
Rządobejmuje1100gatunkówzaliczanychdo2
rodzin:LithobiidaeiHenicopidae.Drewniaki
Podgromada:Notostigmophora
zLithobiidaetotypowiprzedstawicieleswoje-
Przetchlinki(stigmy)nieparzysteipołożonenater-
gorzęduinajbardziejrozpowszechnionarodzi-
gitach.
naklimatuumiarkowanego(ryc.9.B).Największe
znichnieprzekraczajądługości3cm,majątakjak
Rząd:przetarczniki—Scutigeromorpha
Scutigeromorpha,tylko15parodnóży,choćwy-
lęgająsięz7parami.Głowadrewniakówzprzodu
Zewzględunabudowęciała,przetarczniki(Scutige-
zaopatrzonajestwparęwieloczłonowychidługich
ridae)sąnajbardziejcharakterystycznągrupąwgro-
czułków,azbokówwoczyprostewliczbieodkilku
madziepareczników(ryc.9.A).Ciałoprzetarcznika
dokilkudziesięciuorazwnarządTömösváry’ego.
mazwykledługośćok.3cm,niejestspłaszczone,
Zwinne,wydłużoneispłaszczonegrzbieto-brzusznie
leczwalcowate.Jego15pająkowatychodnóżyjest
ciałoumożliwiadrewniakompenetracjęciasnych
zaopatrzonychwdługie,wieloczłonowe,sprężyste
przestrzeni,wktórychzdobywająpokarmispędzają
stopyzakończonepazurkami,cozdradzawichwła-
swojeżycie.Drewniakisąnieodłącznymimiesz-
ścicieluniezwyklesprawnegobiegacza.Wdobrej
kańcamileśnejściółki.Możnajeteżspotkaćpod
orientacjipomagająmubardzodługieicienkieczuł-
korąobumierającychizbutwiałychdrzew,podkło-
kiorazoczyzłożoneprzypominająceoczyowadów.
dami,kamieniami,atakżewjaskiniach,gniazdach
Nagłowieupodstawyczułkówznajdująsięrównież
mrówek,ptakówigryzoni.Gatunkinieunikające
pojedynczenarządyTömösváry’ego
środowisksynantropijnychzamieszkująteżpiwnice,
Przetarczniki,skupiające130gatunkówz3rodzin,
śmietniska,komposty,rabaty,trawniki.Większość
zamieszkująwyłącznieobszaryklimatuciepłegoigo-
wykazanychwPolscegatunkówjestzwiązanagłów-
rącego.Jednymznajpospolitszychprzetarcznikówjest
nieześrodowiskiemleśnym.
Scutigeracoleoptrata,gatunekwystępującytakżewkra-
ZarównowcałejEuropie,gdziedoliczonosię276
jachpołudniowejEuropy.Amerykanienazywajągopa-
gatunków,jakiwwarunkachEuropyŚrodkowej,
recznikiemdomowym,aRosjaniepoprostumuchołów-
gdziestwierdzasięponad30gatunkówdrewnia-
ką,bowiemwwieluciepłychkrajachjestnieodłącznym
kokształtnych,sąonegrupąnajliczniejreprezen-
mieszkańcemludzkichsiedzib,wktórychpełnirolę
towanąwśródpareczników.Z33gatunkówznale-
muchołapkiidziękiniszczeniudokuczliwychinsektów,
zionychwPolsce,32należydorodzinyLithobiidae
nietylkomuch,aleteżpchełipluskiew,jestuważanyza
ireprezentujeeuropejskirodzajLithobius.Tylko
bardzopożytecznegosprzymierzeńcaczłowieka.
jedengatunek—Lamyctesemarginatuszaliczany
Należądonajbardziejruchliwychiszybkichpa-
jestdorodzinyHenicopidae.PochodzizWysp
reczników.Łatwosięotymprzekonać,gdyozmroku
Kanaryjskich,alerozprzestrzeniłsięprawiewcałej
wspomnianamuchołówkauganiasiępościanachza
Holarktyce,rozmnażającsiępartenogenetycznie.
uśpionymijużmuchami.Jednakzeswojąkryjówką
WPolsce,podobniejakwcałejEuropie,zasiedla
przetarcznikinierozstająsięnadługo.Podczasdnia
zarównośrodowiskasynantropijne,jakinaturalne.
chowająsięwocienioneiwilgotnemiejsca—pod
Tylko4gatunkidrewniakówniestroniąodśrodo-
kamienie,wszczelinymurówiskał.
wisksynantropijnych,wśródnichnajpospolitszym
WPolsceniestwierdzonoprzedstawicieliprzetarcz-
jestLithobiusforficatus.
nikokształtnych,choćnależącydotegorzęduprze-
tarcznik—Scutigeracoleoptrata,rozprzestrzenionyjest
prawiewcałejEuropie,AzjiiAmeryce.Występuje
Rząd:Craterostigmomorpha
unaszychpołudniowychizachodnichsąsiadów,atakże
CraterostigmustasmanianusiC.crabillitojedyni
naUkrainieidlategoniewykluczonejestspotkaniego
reprezentancitegorzędu,łączącegowsobiecechy
wnaszymkraju,wjakimśsynantropijnymśrodowisku.
LithobiomorphaiScolopendromorpha.Mająpo-
