Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ekologiairozmieszczenie,filogeneza21
oskorupionemałeślimaki,larwymuchówek,motyli
PLEUROSTIGMOPHORA
lubmałedżdżownice(ramka3).Parecznikisąważ-
nymelementemzoocenozglebowych,pełniącistotną
EPIMORPHA
funkcjędrapieżcówzwierzątbezkręgowych,zwłasz-
czażesązdolnedoaktywnościwniższychtem-
peraturachniżwiększośćowadów.Czasamimogą
byćwięcjedynymidrapieżnikamidlaniektórych
szkodników.Pozatymfunkcjedrapieżnikówspeł-
Scutigeromorpha
Lithobiomorpha
Craterostigmomorpha
Scolopendromorpha
Geophilomorpha
niająprawieprzezcałyrokzpodobnymnatężeniem,
gdyżichliczebnośćnieulegatakdużymwahaniom
wtrakciesezonu,jakdziejesiętowprzypadkupają-
kówiowadówzewzględunaichstosunkowokrótki
cyklrozwojowy.Oznaczeniuparecznikówwśrodo-
wiskuglebymożeświadczyćfakt,iżwniektórychla-
sachwystępująwzagęszczeniachkilkusetosobników
nalm
2
iwwilgotnejściółcelasuliściastegonaszej
strefysądominującągrupąbezkręgowychdrapież-
Ryc.22.
Kladogramobrazującyrelacjefilogenetyczne
ników.Nawystępowanieparecznikówmająwpływ
rzędówChilopoda(napodstawieEdgecombe&Girobet,
główniewarunkifizyczne,azwłaszczawilgotność,
2002,zm.)
będącapodstawowymczynnikiemlimitującymich
występowaniezewzględunapokrycieciała,nieza-
segmentówuChilopodanastępowałoteżwczasie
bezpieczającedobrzeprzedwysychaniem.
ewolucyjnym.Anamorficznyrozwójreprezentowa-
nyprzezScutigeromorpha,Lithobiomorphaoraz
Craterostigmomorpha,uktórychzatrzymałsięnafa-
Filogeneza
ziejuż12parnóg,jestbowiemcechąplezjomorficzną
wewolucjiChilopoda,czylibliskąpoczątkowejcesze
przodków.Epimorficznymodelrozwojureprezento-
Pozycjasystematycznaparecznikówodgrywaklu-
wanyprzezScolopendromorphaiGeophilomorpha
czowąrolęwrozumieniufilogenezystawonogów.
stanowiwobutychrzędachcechysynapomorficz-
Wzasadzieniemajużwątpliwości,żeChilopoda
ne.Zanajwcześniejwydzielonągrupępareczni-
stanowiągrupęmonofiletyczną(ryc.22).Kolejne
kówuznajesięwięcScutigeromorpha,wnastępnej
molekularnedanepoparłyzależnościopartena
kolejnościLithobiomorpha,Craterostigmomorpha.
morfologii.Morfologiczneimolekularneanali-
DywergencjaGeophilomorphanastąpiłanajpóźniej.
zykladystycznepoparłytakżetradycyjnypodział
HistoriaChilopodasięgaprzynajmniejpóźne-
ChilopodanaNotostigmophora(Scutigeromorpha)
gosyluru.Najwcześniejszaobecnośćpareczników
iPleurostigmophora.Pleurostigmophoracechują
wmateriałachkopalnych(odnóża)zostałaudoku-
następująceapomorfie:spłaszczeniepuszkigło-
mentowanadlaScutigeromorpha(Crussolumspp.)
wowej,połączeniebioderszczękonóży,zlaniesię
zsyluru,sprzed418mlnlat.Wdewońskichskamie-
dwuczłonowejstopy,przesunięcieprzetchlinekna
niałościachzidentyfikowanokompletnegoprzedsta-
bokciała,rozwinięciegruczołówkoksalnych,skła-
wicielaDevonobiusdelta,przedstawicielawymarłego
daniespermatoforuwsiećiultrastrukturaoczu.
rzęduDevonobiomorpha,najbliżejspokrewnionego
AkceptacjawydzieleniaPleurostigmophoraposta-
zCraterostigmomorpha.Wprawdzieparecznikinie
wiłapytanieosłusznośćuznawanegowcześniej
majątwardegoszkieletuimateriałykopalneniesą
podziałunaAnamorphaiEpimorphazewzglę-
liczne,alewszystkieznanedziśrzędypareczników,
dunarozwójpostembrionalny,podczasktórego
pozaLithobiomorpha,którychbrakjestwprzedke-
następujezwiększaniesięliczbysegmentówlub
nozoicznychskamieniałościach,sąreprezentowane
nie.Dopierowspółczesnaanalizafilogenetyczna
wmateriałachbursztynu.Wszystkiesąjużzaska-
opartanamorfologiiidanychzwielokrotnychmo-
kującozbliżonedowspółczesnychform.Najnowsze
lekularnychmarkerówwykazała,żedodawanie
molekularnekalibracjeewolucyjnejdywergencji
segmentówwpostembrionalnymrozwojuontoge-
Chilopodawykazały,żeróżnicowaniecechnapo-
netycznym(anamorfoza)jestdlaparecznikówśla-
ziomierzędówmiałomiejscewsylurzeiwczesnym
demprymitywnejcechy,jakożezwiększanieliczby
dewonie.
