Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ludność
17
cielskie,zbierającesięwokresiejarmarkówwLublinieiJarosławiu.Delegaci
kahałówrozkładalipodatkinaposzczególnegminyiodpowiedzialnibyliza
wpłatępodatkówdoskarbupaństwa.
WkilkadekadpóźniejpodobnąinstytucjępowołanonaLitwie.ZygmuntII
Augustw1566r.nałożyłnalitewskichŻydówpodatekwwysokości6tys.kop
groszy.Pojawilisięwtedyukrólasztadlani(negocjatorzy)ŻydówWielkiegoKsię-
stwaLitewskiego:JakowJudiłowicziRuwinAronowiczzBrześciaLitewskiego
iwimieniugminlitewskichprosiliouregulowaniesystemupodatkowego.Król
postanowiłnałożyćpodatekwwysokościustalonej„raznazawsze”,wynoszący
3tys.kopgroszy.Ustalonoteż,żepowoływanireprezentanciposzczególnychziem
będąrozdzielalisumypodatkowe,apodczasodbywanychjarmarkówbędąteż
rozsądzanesporypomiędzykahałamiprzezwybranewtymcelusądy(dajaneha
aratzotlubdajanehamedina).OżywioneinteresyhandloweŻydówlitewskich,
wołyńskichikoronnychwzmacniaływięzymiędzynowopowołanymiinstytucjami
ziemstw.TakwkrótcepowstałWaadCzterechZiem-Litwy,Rusi,Wielkopolski
iMałopolski,anastępniePięciuZiem,gdydołączylisięŻydzizWołynia.Wna-
stępnychlatachadministracyjnieWołyńzwiązałsięzPolską,aniezLitwą
4
.
Wmomencieswegopowstaniaw1569r.waadliczył9gmingłównych(raszei
medinot)i3trybunałysądownicze(dajaneiaratzot),którymprzewodniczyłsąd(av
betdin)wBrześciu.W1623r.utworzonowaaderetzLita,któryzbierałsięrazna
dwalata.JegoskładifunkcjebyłytakiesamejakWaaduCzterechZiem,alebez
uczestnictwaregionalnychwaadów.Posiadałonsprawnąinformacjędlakonsul-
tacjiwokresiemiędzysesjamiwaadu.Radawaaduliczyła12członków,9wybie-
ranychprzezzgromadzeniaprzedstawicieliziem(kehillagedola)i3mianowanych
przezavbetdinwBrześciuLitewskim.Owych12członkówwybieranychbyło
spośródkolegiumelektorskiegoliczącego27osób.Kolegiumstanowilirepre-
zentanciziemskichzgromadzeń.Reprezentantówziemwybierałyposzczególne
kahały(kehillaketana).Mniejszekahałymiałyjedynieprawoodwołaniasięod
decyzjiwaaduwsprawachpodatkowych,cowpóźniejszychdziesięcioleciach
stanowiłogłównąprzyczynęrozpaduwładzywaadu
5
.
WyodrębnieniesięzWaaduCzterechZiemWaaduLitewskiego,jakosamo-
dzielnegoprzedstawicielstwaŻydówlitewskich,tj.terenówWielkiegoKsięstwa
Litewskiego,wynikałoztradycjikulturowejŻydówlitewskich,atakżeodmien-
negocenzusupodatkowego,zachowanegorównieżpozawarciuuniilubelskiej.
Innewarunkispołeczno-gospodarcze,awrazznimiwykształcającesięwporów-
naniuzKoronąodrębnościetniczno-kulturoweŻydówzamieszkującychtereny
wschodnieorazwynikająceztegonaliczaniepodatkupogłównegoosobnodlaŻy-
dówKoronyiLitwy,przyczyniłysiędopowstaniaw1623r.litewskiegowaadu.
Dopierwotnegoskładuorganizacji,powołanejwBrześciuLitewskim,wchodziły
4
JewrejskajaEncikłopedija.Swodznanijojewrejstwieijegokulkuriewproszłominastojaszczem,
red.L.Kacenelson,A.Garkawi,St.Petersburg[b.r.w.](reprint1991),t.10,s.303(dalej:
JewrejskajaEncikłopedija).
5
D.Elazar,S.Cohen,JewishPoliticalOrganization.TheJewishPolityfromBiblicalTimes
tothePresent,Bloomington1985,s.193-194.
