Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
iumieszczonegłówniewpowłokachciała,2)interoreceptory,znajdu-
jącesięwnarządachwewnętrznych,i3)proprioreceptory,dlaktórych
bodźcamisązmianyzachodzącewnarządachruchu,tj.wmięśniach
istawach.
Upierwotniakówtasamakomórkaodbierabodźceireagujenanie
swoistączynnością(np.ruchem),uzwierzątwielokomórkowychistnie-
jązaśspecjalnenarządywykonawcze(efektory),doktórychzalicza
się:mięśniepoprzecznieprążkowane,mięsieńsercowy,mięśniegładkie
orazgruczoły.
Wreceptorzeiwkomórkachukładunerwowegopodwpływem
bodźcapowstajeimpuls,czylistanczynny,charakteryzującysięswo-
istymizmianamifizykochemicznymi.Impulsysąprzewodzonewukła-
dzienerwowymprzezkomórki,zwaneneuronami,zdośćznaczną
prędkością(0,6–120m/s),różnądlaposzczególnychneuronów.Do-
chodzącdonarząduwykonawczego(mięśnialubgruczołu),impuls
nerwowy,bądźcałyszeregimpulsów,pobudzagodowłaściwejczyn-
ności(ruchowejwmięśniu,wydzielniczejwgruczole)lubteżdziałana
niegohamująco.
Wtensposób,podwpływembodźcadziałającegonareceptory,na-
rządwykonawczyodpowiadaswąswoistączynnością.
Reakcjęnabodźce,zachodzącązapośrednictwemukładunerwowe-
go,nazywasięodruchem.Stanowionczynnościowyłącznikmiędzy
organizmemaśrodowiskiem.Dziękiniemubodziecdziałającynasfe-
ręrecepcyjną(czuciową)powodujewłaściwąruchowąodpowiedź,do-
stosowującąorganizmdozmianzachodzącychwotoczeniulubwśro-
dowiskuwewnętrznym.
Fizjologicznąpodstawąodruchujestprzejścieimpulsunerwowego
zreceptoradonarząduwykonawczego;drogę,naktórejsiętoodbywa,
nazywasięłukiemodruchowym.Unajprostszychformbezkręgo-
wychmożegotworzyćnawetjednakomórkanerwowa,odbierająca
bodźceiprzekazującaimpulswprostdonarząduwykonawczego.Ukrę-
gowcównatomiastłącznikiemmiędzyreceptoremanarządemwyko-
nawczymsązasadniczo1conajmniejdwanastępująceposobieneuro-
ny(patrzdalej):dośrodkowy(„czuciowy”)iodśrodkowy(„ruchowy”).
Pierwszyznichodbieraimpulsyzreceptoraiprzekazujegoneuronowi
odśrodkowemu,któryzkoleipobudzanarządwykonawczy.Nadrodze
dwóchneuronówodbywająsięjednaktylkoniektóreodruchy.Przeważ-
nienatomiastmiędzyneurondośrodkowyiodśrodkowywłączasięjesz-
czejedenneuronpośredniczący,czylikojarzeniowy,lubwiększaich
liczba,takżewodruchubiorązwykleudziałcałełańcuchyneuronów.
Ujmującrzeczschematycznie:wskładtakiegołukuodruchowego
wchodzą:1)receptor,2)neurondośrodkowy,3)neuronykojarzeniowe,
4)neuronodśrodkowyi5)narządwykonawczy.
Dozasadniczychzadańukładunerwowegonależyrównieżkoor-
dynacjaczynnościnarządóworganizmu.Dziękiniejżywyorga-
1Wyjątekstanowitzw.odruchaksonowy,któryzaliczasięjednakdoodruchówrzeko-
mych.
2
