Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
OGÓLNYWSTĘPHISTORYCZNY
§1.Nazewnictwo
Chociażproblematykaepistemologicznapojawiłasięjużuzaraniafilozofii,
nazwyobecnieoznaczającenasządziedzinępojawiłysięznaczniepóźniejod
nazwańontologii,metafizykiczyetyki.Mamnamyśliangielskie,francuskie
iniemieckieodpowiednikitakichpolskichterminówjak'epistemologia,i'teoria
poznania,.Doczasównowożytnych(doXIXw.)kwestieepistemologicznebyły
najpierwrozważanewdziełach,którychtytułynatoniewskazywały(np.
wMetafizyceArystotelesa),apotemwksiążkachtakichjakNovumOrganum
(Bacon),Prawidłakierowaniaumysłem(Kartezjusz),Rozprawaometodzie
(Kartezjusz),Rozważaniadotyczącerozumuludzkiego(Locke),Traktatozasa-
dachpoznania(Berkeley),Traktatonaturzeludzkiej(Hume),Badaniadotyczące
rozumuludzkiego(Hume),Nowerozważaniadotyczącerozumuludzkiego
(Leibniz),Rozważaniaowładzachpoznawczychczłowieka(Reid)czyKrytyka
czystegorozumu(Kant).Niektóreznichwskazywałynaproblematykę,inne
zawierałyintencjepolemiczne(BaconwstosunkudoArystotelesa,Leibniz
wstosunkudoLocke,a),ajeszczeinnesugerowałysposóbpodejścia(Kant).Do
XIXw.niebyłojednaksłówoznaczającychepistemologięjakodyscyplinę.Nie
byłoichnawetwszkoleWolffa(głównedziełoepistemologicznetegokręgu,
napisaneprzezLambertamiałowielceskomplikowanytytułNowyorganomlub
myśliodochodzeniuiokreśleniutego,coprawdziweiodróżnieniutegoodbłędu
ipozoru),gdzietworzyłysięzrębyniemieckiejterminologiifilozoficznej,na
którejwychowałsięKant.SamKantrozważałzasadniczeproblemyswejepi-
stemologiipodrubryką'estetykatranscendentalna,opierającsięnadawnym
użyciusłowaaisthesisjakoodnoszącegosiędopoznaniazmysłowego,chociaż
wKrytycewładzysądzeniamówiłoestetycewdzisiejszymrozumieniu,tj.jako
filozofiipiękna.
Th.Krugwswymsłownikufilozoficznym(1827)użyłterminuErkenntnis-
lehrenaokreśleniefilozoficznejteoriizajmującejsiępoznaniemludzkim,ale
dodał,żebywaonateżnazywanametafizyką(por.Diemer,Gethmann1972dla
rozwojuterminologiiniemieckiej).W1832r.ukazałosiędziełoE.Reinholda
(synabardziejznanegofilozofawczesnegookresupokantowskiegoK.L.Reinhol-
da),TheoriedesmenschlichenErkenntnisvermögensundMetaphysik(Teoria
ludzkichmożliwościpoznawczychimetafizyka),wktórympojawiłsiętermin
