Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
RozdziałI.Ogólnywstęphistoryczny
Epistemologia(gr.e
¯pisteme
¯-wiedza).Teoriapoznania.Jejzasadniczezagadnienia
obejmująkwestięźródełpoznania,pytanieorolędoświadczeniawpowstawaniuwiedzy
iudziałwtymrozumu,problemstosunkupomiędzywiedząapewnościąiwiedzą
aniemożliwościąbłędu,zagadnieniemożliwościradykalnego[...]sceptycyzmu,kwestię
zmiennościwiedzywnastępstwiezmianysposobukonceptualizacjiświata.Wszystkie
tepytaniawiążąsięzinnymiośrodkowymizagadnieniamifilozofii,np.zesprawą
naturyprawdy,naturydoświadczeniainaturyznaczenia.Możnapowiedzieć,że
epistemologiapodporządkowanajestdwuścierającymsięmetaforom.Jednatometafora
budowliczypiramidyijejfundamentów.Przytakimpodejściuzadaniemfilozofajest
odkrycieszczególniesolidnychpodstawiwymyślenieszczególniesolidnychmetod
konstrukcji-takabycaływtensposóbposadowionygmachwiedzyodznaczałsię
podobnąsolidnością.Omawianametaforasprzyjawszelkimkoncepcjom„danych”jako
fundamentupoznaniaorazposzukiwaniomracjonalnienieodpartychteoriiwnios-
kowaniaipotwierdzaniajakonarzędzirozwojuwiedzy[...]Drugametaforatoobraz
łodziczyteżjejposzycia,czegoświęc,coniemafundamentów,asiłęistabilność
zawdzięczazazębianiusięczęści.Wizjatazniechęcadoideipodstaww„danych”,
asprzyja[...]koherencjonizmomi[...]holizmom,cojednakbardziejnarażanazakusy
sceptycyzmu.
Aotoinneobjaśnienie,ważnedlanaszejtradycjifilozoficznej(Ajdukiewicz
1949,s.17-18):
Cotojestprawda?Otopierwszeznaczelnychpytańteoriipoznania,zwanezagadnieniem
istotyprawdy.Drugieklasycznezagadnienieteoriipoznanianosinazwęzagadnienia
źródłapoznania.Wzagadnieniutymchodzioto,naczymwostatniejinstancjipoznanie
winnoopieraćsięiwedługjakichmetodwinnobyćosiągnięte,abybyłopełnowartoś-
ciowym,awiecnależycieuzasadnionympoznaniemrzeczywistości.Trzeciezklasycz-
nychzagadnieńteoriipoznania,zwanezagadnieniemgranic(alboprzedmiotu)poznania,
domagasięodpowiedzinapytanie,comożebyćprzedmiotempoznania,awszczególno-
ści,czymożezostaćpoznanarzeczywistośćodpoznającegopodmiotuniezależna.
Jakożrozważaniaepistemologiczneodichpoczątkudonaszychczasów
obracająsięwokół(por.teżJadacki1985):problematykiprawdy,zagadnienia
źródełpoznaniaipytaniaoprzedmiot(granice)poznania.Takteżbędziewni-
niejszejksiążce.
§2.Krótkizaryshistoriiepistemologii
Oilemiwiadomoistniejetylkojednamonografiadotyczącahistoriiepi-
stemologiijakocałości,mianowicieHönigswald1933(stanrzeczyprzedWoleński
2000d),liczącaniewieleponadstostron.Znacznieobszerniejszeopracowania
historycznepoświęconometafizyce,etyce,estetyceilogice.Teoriapoznaniama
teżmniejniżinnedziedzinyfilozofiiopracowańhistorycznychtyczącychsię
poszczególnychepok,pojęćczyproblemów.Konstatujęjedynietenfakt,być
możenajzupełniejprzypadkowy,bezdociekaniapowodów,dlaczegojesttakanie
inaczej.Relacjahistorycznazawartawniniejszymparagrafiejestbardzoogólna
isumaryczna.Macharaktertylkopomocniczy,ajejcelemjestprzedstawienie
