Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
56
RozdziałII.Zagadnieniametateoretyczne
uzasadnienia.Otóżfaktycznyprzebiegprocesówpoznawczych,którymzajmujesię
psychologia,nieinteresujeteoriipoznania,interesujejąnatomiastto,wedleczego
poznaniebywaoceniane,awięcprawdaifałsz,zasadnośćibezzasadnośćpoznania.
Jesttobardzoeleganckiekryterium,alejegostosowanienapotykanaspore
trudności.Niewidaćbowiempowodu,byczynnościpoznawczemiałycałkowicie
leżećpozazasięgiemteoriipoznania.Zgoda,żeepistemologianietylebada
czynnościpoznawcze,ileuwzględniawynikiuzyskaneprzezzawodowychpsycho-
logów,alewłączającjewswójwłasnyobiegmyślowy,czyniznichistotnyużytek.
Sprawataciąglepowracawzwiązkuznowymiprądamiwpsychologii,ostatnio
zpowstaniemnaukkognitywnychirozwojempsychologiipoznawczej,przez
wieluepistemologówtraktowanychjakopodstawarewolucjiwteoriipoznania.
Dosprawytejwrócęwnastępnymparagrafie.
§4.Koncepcjeteoriipoznania
Niemapowszechnieuznanejklasyfikacjianinawettypologiirozmaitych
stanowiskmetaepistemologicznych.Ingarden(Ingarden1971,s.25)wyróżniał
następującerubryki:(a)psychofizjologicznateoriapoznania;(b)opisowafeno-
menologiapoznania;(c)aprioryczno-fenomenologicznateoriapoznania;(d)
logicystycznateoriapoznania;(e)autonomicznateoriapoznania.Najszerzej
omówiłipoddałkrytycekoncepcję(a),czylipróbęoparciaepistemologiina
psychologiiempirycznejifizjologii(por.rozdz.IoZiehenie).Rozwiązanie(b)
przypisywałBrentanieiTwardowskiemu,krytykującjezapsychologizmwujęciu
aktupoznawczegoipodmiotupoznania,stanowisko(c)-Husserlowizokresu
Badańlogicznych;totakżeniezadowalałoIngardena,alestanowiłojużwedle
niegowłaściwypunktwyjścia.DwieostatniekoncepcjeniezostałyprzezIngar-
denabliżejomówione.Projektlogicystycznyzapewneprzypisywałlogicznemu
empiryzmowiipokrewnymnurtom,natomiasttermin'autonomicznateoria
poznania,alboodnosiłdopóźniejszychideiHusserlawepistemologiilubteżdo
swegowłasnegoprogramu,tj.czystejteoriipoznania,wyżejjużwspomnianego
(niezależnegoodzałożeńontologicznych).TypologiaIngardenanieprzydajesię
nawieledoorientacjiwewspółczesnejmetaepistemologii(jestrzecząodrazu
widoczna,żetrzystanowiskaodnosząsiędoszerokorozumianejfenomenologii,
adwadoHusserla).To,cowanalizachIngardenajestnajcenniejsze,polegana
bardzodokładnymzanalizowaniupsychofizjologicznejteoriipoznaniaoraz
krytykategostanowiska,stanowiącaparadygmatmożliwychzarzutówwobec
każdegonaturalizmuwepistemologii.
A.B.Stępień(Stępień2005,s.17-18)wyróżniadwaogólnetypykoncepcji
teoriipoznania,mianowicie(A)przedmiotowy(przedmiotteoriijestjednym
zobiektówświatawokółnas)i(B)metaprzedmiotowe(„inaczejtraktujące
przedmiotteoriipoznania”).Dogrupy(A)należą(i)scjentyzm(psychologizm,
socjologizm,biologizm,wszczególnościtzw.epistemologiaewolucyjna);
