Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
RozdziałII.Zagadnieniametateoretyczne
właśnieouwyraźnienie.Jeśliwogólemożnamówićorozwiązaniachfilozoficz-
nych,totylkorelatywniedodanejhermeneutyki.Towyjaśnia,dlaczegofilozofia
obracasięwwiększościwypadkówwkręgutychsamychproblemówiodpowiedzi
nanie.Niekonieczniejestpowóddozmartwienia,gdyżkażdaepokawymaga
swojejhermeneutyki,chociażtonieuzasadniaignorowaniatego,cobyłodawniej.
Aczkolwiekindeterminizmniewynikazmechanikikwantowej,podobniejak
determinizmniejestlogicznymnastępstwemfizykiklasycznej,torozprawianie
ojednymidrugimbezbraniapoduwagę,cofizycymajądopowiedzenia
oświecie,niestanowipostępowaniazbytracjonalnego(sąitacy,którzyza-
trzymująsięnafizyceArystotelesa).Czasjednakzakończyćtenmanifest
metafilozoficzny(por.więcejwWoleński1993,s.7-19orazprologuiepilogu
wWoleński1996).
§2.Stosunekpoznawczyijegoanaliza
Literalnierzeczbiorąc,teoriapoznaniajestopoznaniu,niektórzydodają,że
oprawdziwym.Rzeczownik'poznanie,jestodsłowny,awtakichrazachlepiej
analizęzaczynaćodstosownychczasowników,wnaszymprzypadkuod'poznać,
i'poznawać,(dalszeanalizywrozdz.X).Tenpunktwyjściaujawniadwieważne
okoliczności.Gdyodbezokoliczników'poznawać,i'poznać,przejdziemydoform
osobowych,natychmiastokazujesię,żepoznawanieipoznaniemajązawszejakiś
podmiot.Niemasensupowiedziećwkonwersacji'wie,bopoznał,,ponieważ
rozmówcazarazzapytasię'ktowie,bopoznał?,,oilekonteksttegoniewyjaśnia.Ale
nietylkoto,bointerlokutorzarazdoda'ale,cowie?,lub'copoznał?,.Dodoprowadza
downiosku,żeanaliziewinienpodlegaćcałykontekst'xpoznał(poznaje)y,.
Wskazujeon,żepoznaniemacharakterrelacyjny,copozwalamówićostosunku
poznawczym,wktórymuwikłanesąpodmiotpoznania(dalejS)iprzedmiot
poznania(dalejO),pomiędzyktórymicośsięrozgrywa,mianowicieproces
poznania.Niejesttożadneodkrycie,gdyżwistocierzeczy,wszystkiedoktryny
epistemologicznetakwłaśniezapatrująsięnapoznanie,alewzajemnieróżniąsię
wdalszychanalizach.Opodmiociezakładasię,żejestwyposażonywpewne
narzędziapoznawcze:rozum,zmysły,intuicję,język,amożeicośjeszcze,które
kształtująkompetencjępoznawczą(epistemiczną).Naogółrozważasiępoznanie
ludzkie,alefilozofowiereligiirozpatrująpoznanieistotnadprzyrodzonych(bogów,
aniołów,itd.),możnabadaćpoznaniezwierząt,innychniżczłowiek,roślin(może
tropizmysąjakimśrodzajempoznania)czyautomatów,np.komputerów.Filozofo-
wiespołecznizajmująsiępoznaniemgrupspołecznych,transcendentaliścimówią
opodmiocietranscendentalnym,zaśbiologowieewolucyjniargumentują,żewiedza
wontogenezie(rozwojujednostkowym)zależyodwiedzyzakumulowanejfilogene-
tycznie,tj.gatunkowo.Chociażwartotowszystkom
iećnauwadze,poznanieludzkie
macharakterparadygmatycznyitakteżbędziedalejtraktowane.
Czasownik'poznać,macharakterdokonany,a'poznawać,niedokonany.Nie
możnajednakpoznaćbezuprzedniegopoznawania,aleniezawszebywa,że
