Fizjologia starzenia się

Anna Marchewka, Zbigniew Dąbrowski, Jerzy A. Żołądź

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-17029-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2012

Liczba stron:

470

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

. Fizjologia starzenia się. Red. Marchewka, Anna; Dąbrowski, Zbigniew; Żołądź, Jerzy A. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, 470 s. ISBN 978-83-01-17029-5

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A2 Marchewka, A.

A2 Dąbrowski, Z.

A2 Żołądź, J.A.

T1 Fizjologia starzenia się

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2012

SN 978-83-01-17029-5

Bibliografia BibTex:

@Book{ 42561, author = "", editor = "Marchewka, Anna and Dąbrowski, Zbigniew and Żołądź, Jerzy A.", title = "Fizjologia starzenia się", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2012", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-17029-5" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU -

ED - Marchewka, Anna

ED - Dąbrowski, Zbigniew

ED - Żołądź, Jerzy A.

TI - Fizjologia starzenia się

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2012

SN - 978-83-01-17029-5

ER -

Netografia (standard APA):

. Red. Marchewka, Anna; Dąbrowski, Zbigniew; Żołądź, Jerzy A.. Fizjologia starzenia się [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012 [dostęp: 03 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/fizjologia-starzenia-sie-anna-marchewka-zbigniew-42561.

rozwój człowieka, fizjologia człowieka, starzenie się, fizjologia starzenia się, biologia człowieka

Pierwsza i jedyna na polskim rynku wydawniczym publikacja, w której Autorzy przekazują aktualną wiedzę na temat procesów inwolucyjnych i przedstawiają starość jako naturalny tok życia, który częściowo można zmienić tak, aby okres ten stał się pogo...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-17029-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2012

Liczba stron:

470

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

1. Proces starzenia się, Krzysztof Duda20
1.1. Określenia związane ze starzeniem się organizmu20
1.2. Starzenie się indywidualne i jego rodzaje22
1.2.1. Zdrowe starzenie się23
1.2.2. Zwykłe starzenie się24
1.2.3. Chorobowe starzenie się24
1.3. Proces osobniczego starzenia się a chorobowość26
1.3.1. Czas wystąpienia choroby i/lub nieporadności27
1.3.2. Związek starzenia się, przewlekłego zapalenia i choroby nowotworowej28
1.3.3. Starzenie się a ograniczenia żywieniowe29
1.4. Starzenie się populacji i zjawisko długowieczności30
1.4.1. Szacowanie długości trwania życia ludzkiego31
1.4.2. Zjawisko opóźnienia śmiertelności w późnym wieku33
1.4.3. Trendy długowieczności33
1.5. Teorie i kierunki badań nad procesem starzenia się organizmu34
1.5.1. Stochastyczne teorie starzenia (mechanizmy zewnętrzne)35
1.5.2. Teorie zaprogramowanego starzenia się (mechanizmy wewnętrzne)40
1.6. Ewolucja a zjawisko starzenia44
Piśmiennictwo50
2. Rytmika dobowa – jej rola w wieku podeszłym, Grażyna Barbacka-Surowiak, Józef Surowiak52
2.1. Charakterystyka rytmów biologicznych52
2.2. Zegar biologiczny53
2.3. Rytmy snu i czuwania58
2.4. Melatonina i jej rola w procesach rytmicznych organizmu59
2.5. Rytmika głębokiej temperatury ciała61
2.6. Rytmika układu endokrynnego62
2.7. Rytmika układu krwionośnego64
Piśmiennictwo65
3. Psychologiczne aspekty starzenia się i starości, Jan Blecharz, Małgorzata Siekańska67
3.1. Etapy i kryteria psychologiczne okresu starości67
3.2. Postawy osób starych wobec zmian związanych ze starością i starzeniem się70
3.3. Stereotypy dotyczące starzenia się i starości73
3.4. Psychologiczne uwarunkowania poczucia jakości życia i znaczenie wsparcia społecznego76
3.5. Zakończenie77
Piśmiennictwo78
4. Budowa i skład ciała człowieka w aspekcie starzenia, Krzysztof Duda79
4.1. Badanie składu ciała79
4.1.1. Organizm badany jako całość80
4.1.2. Poziom narządowy badania składu ciała82
4.1.3. Poziom komórkowy badania składu ciała84
4.1.4. Poziom molekularny badania składu ciała86
4.2. Równowaga energetyczna organizmu w starszym wieku87
4.1.5. Poziom atomowy badania składu ciała87
4.2.1. Składniki całkowitego wydatku energetycznego88
4.2.1.1. Trudności w definiowaniu podstawowego wydatku energetycznego89
4.2.2. Zmiany równowagi energetycznej organizmu z wiekiem90
4.2.1.2. Termogeneza okołoposiłkowa90
4.2.1.3. Termogeneza wysiłkowa90
4.2.2.1. Przemiany energetyczne a wielkość narządów90
4.2.2.2. Tempo przemiany podstawowej w starszym wieku91
4.2.2.3. Termiczna odpowiedź na dowóz pokarmów w starszym wieku92
4.2.2.4. Wydatek energetyczny a ruchliwość w wieku starczym92
4.3. Zmiany masy tłuszczowej i beztłuszczowej (w tym masy mięśniowej) z wiekiem93
4.3.1. Dwa typy badań składu ciała: przekrojowe i długoterminowe93
4.3.2. Styl życia a skład ciała w starości94
4.3.2.1. Wpływ zmian dietetycznych94
4.3.2.2. Wpływ zmian aktywności fizycznej96
4.3.3. Sarkopenia wieku starczego a czynność mięśni97
4.3.3.1. Pojęcia sarkopenii, miopenii i dynapenii97
4.3.3.2. Sarkopenia w połączeniu z otyłością98
4.3.4. Wybrane zagadnienia związane z otyłością wieku starczego99
4.3.4.1. Zależność zmian ilości tłuszczu i masy beztłuszczowej99
4.3.4.2. Aktywność fizyczna a otyłość100
4.3.4.3. Ryzyko demencji starczej u otyłych100
4.4. Szczytowa masa kostna a łamliwość kości w wieku starczym101
4.4.1. Teoria optymalnej masy kostnej101
4.4.2. Zagadnienie „siły kości”, czyli wytrzymałości kostnej101
4.4.3. Osiąganie szczytowej masy kostnej102
Piśmiennictwo103
5. Procesy biochemiczne w starzeniu, Grzegorz Bartosz106
5.1. Zmiany biochemiczne zachodzące podczas starzenia się: wielokierunkowość106
5.2. Które składniki organizmu decydują o tempie starzenia się?106
5.3. Jakie reakcje warunkują proces starzenia?109
5.4. Reakcje reaktywnych pochodnych tlenu109
5.5. Szczególna rola mitochondriów?112
5.6. Glikacja białek114
5.7. Inne modyfikacje białek116
5.8. Spowolnienie metabolizmu białek116
5.9. Akumulacja lipofuscyny117
5.10. Antyoksydanty, dieta a starzenie118
Piśmiennictwo120
6. Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy – starzenie się fizjologiczne i profilaktyka, Marian H. Lewandowski121
6.1. Wstęp121
6.2. Ośrodkowy układ nerwowy122
6.3. Komórki nerwowe123
6.4. Neurogeneza124
6.5. Neuroplastyczność126
6.6. Długotrwałe wzmocnienie i osłabienie synaptyczne128
6.7. Komórki glejowe130
6.8. Profilaktyka131
6.9. Podsumowanie133
Piśmiennictwo134
7. Zmiany w narządzie wzroku związane z wiekiem, Maria Starzycka, Ewa Starzycka-Bigaj136
7.1. Zmiany anatomiczne136
7.1.1. Aparat ochronny gałki ocznej: powieki, spojówki, narząd łzowy136
7.1.2. Gałka oczna137
7.1.2.1. Ośrodki przejrzyste oka: rogówka, płyn przedniej komory, soczewka, ciało szkliste137
7.2. Zaburzenia widzenia139
7.1.2.2. Błony gałki ocznej: twardówka, błona naczyniowa, siatkówka139
7.3. Choroby oka związane z wiekiem141
7.3.1. Zaćma starcza141
7.3.2. Związane z wiekiem zwyrodnienie plamki142
7.4. Profilaktyka i rehabilitacja w zmianach w narządzie wzroku związanych z wiekiem145
Piśmiennictwo148
8. Procesy starzenia w obrębie tkanek miękkich i kości twarzy ze szczególnym uwzględnieniem układu stomatognatycznego, Jan Zapała, Mariusz Szuta149
8.1. Ogólna charakterystyka zmian estetycznych w obszarze twarzy związanych z wiekiem150
8.2. Anatomiczne i czynnościowe wykładniki starzenia się jednostek estetycznie jednorodnych twarzy153
8.2.1. Czoło153
8.2.2. Powieki155
8.2.3. Nos157
8.2.4. Policzki158
8.2.5. Wargi159
8.3. Zmiany zachodzące z wiekiem w szkielecie czaszki twarzowej160
8.4. Układ stomatognatyczny a starzenie się164
8.4.1. Zęby165
8.4.2. Przyzębie166
8.4.3. Błona śluzowa jamy ustnej167
8.4.4. Język168
8.4.5. Gruczoły ślinowe168
8.4.6. Stawy skroniowo-żuchwowe169
8.5. Wprowadzenie do chirurgii odmładzającej twarzy170
8.6. Współczesne możliwości odbudowy masy kostnej w zaniku starczym kości szczękowych172
8.7. Problemy leczenia implantoprotetycznego u pacjentów w wieku podeszłym i senioralnym173
8.8. Rehabilitacja układu stomatognatycznego w wieku starczym174
Piśmiennictwo174
9. Zmiany w narządach laryngologicznych i ich schorzenia wynikające ze starzenia się organizmu, Jacek Składzień, Jerzy Tomik, Jolanta Gawlik, Maciej Wiatr, Patryk Hartwich176
Piśmiennictwo183
10. Starzenie się układu sercowo-naczyniowego, Kalina Kawecka-Jaszcz, Marek Rajzer, Michał Terlecki185
10.1. Wstęp185
10.2. Zmiany w obrębie łożyska naczyniowego w procesie starzenia186
10.2.1. Nadciśnienie tętnicze186
10.2.2. Sztywność dużych naczyń tętniczych186
10.2.3. Dysfunkcja śródbłonka190
10.2.4. Miażdżyca190
10.2.5. Układ współczulny191
10.2.6. Hipotonia ortostatyczna oraz poposiłkowa191
10.3. Zmiany w sercu w procesie starzenia192
10.3.1. Zmiany strukturalne miokardium192
10.3.2. Choroba niedokrwienna serca u osób w wieku podeszłym194
10.3.3. Układ bodźcotwórczo-przewodzący serca195
10.4. Podsumowanie196
10.3.4. Aparat zastawkowy196
Piśmiennictwo197
11. Proces starzenia się płuc, Mieczysław Pokorski, Michał Walski, Justyna Antosiewicz-Pytka199
11.1. Czynność płuc199
11.2. Ultrastruktura tkanki płucnej i surfaktantu204
11.3. Implikacje kliniczne, profilaktyka, rehabilitacja209
Piśmiennictwo212
12. Fizjologiczne procesy starzenia się przewodu pokarmowego, Tomasz Mach, Jacek Czepiel214
12.1. Wstęp214
12.2. Jama ustna214
12.3. Przełyk215
12.4. Żołądek216
12.5. Jelito cienkie i grube216
12.6. Motoryka przewodu pokarmowego217
12.7. Peptydy przewodu pokarmowego217
12.8. Anoreksja218
12.9. Wątroba219
12.10. Drogi żółciowe220
12.11. Trzustka220
12.12. Podsumowanie220
Piśmiennictwo221
13. Nerki u osób w wieku podeszłym, Olgierd Smoleński, Agnieszka Pardała, Witold Smoleński222
13.1. Wstęp222
13.2. Patogeneza starzenia się nerek223
13.3. Zmiany struktury nerki starczej224
13.4. Funkcja nerek u osób w wieku podeszłym226
13.4.1. Nerkowy przepływ krwi226
13.4.2. Filtracja kłębuszkowa226
13.4.3. Badanie czynności nefronu227
13.4.3.1. Klirens nerkowy227
13.4.3.2. Frakcja filtracyjna227
13.4.4. Czynność kłębuszków nerkowych u osób w wieku podeszłym228
13.4.3.3. Maksymalny transport kanalikowy228
13.4.5. Czynność cewek nerkowych u osób w wieku podeszłym229
13.5. Wytwarzanie moczu230
13.6. Bilans wodny organizmu231
13.7. Nerkowa regulacja gospodarki elektrolitowej231
13.7.1. Sód231
13.7.2. Potas232
13.7.3. Wapń232
13.8. Czynność endokrynna nerki233
13.7.4. Fosforany233
13.7.5. Wydalanie kwasów233
13.9. Podtrzymanie dobrostanu nerek u osób w wieku podeszłym234
13.10. Specyficzne problemy geriatryczne związane z układem moczowym235
13.10.1. Nietrzymanie moczu235
13.10.2. Zakażenia układu moczowego235
13.11. Podsumowanie236
Piśmiennictwo237
14. Kość – procesy starzenia, Tadeusz Niedźwiedzki238
14.1. Architektura kości238
14.1.1. Tkanka kostna grubowłóknista238
14.1.2. Tkanka kostna drobnowłóknista238
14.1.2.1. Tkanka kostna gąbczasta239
14.1.2.2. Tkanka kostna blaszkowata240
14.1.3. Komórki tkanki kostnej242
14.2. Osteoporoza246
14.2.1. Złamania towarzyszące osteoporozie247
14.2.1.1. Złamania nasady dalszej kości promieniowej247
14.2.1.2. Złamanie nasady bliższej kości udowej248
14.2.1.3. Złamania nasady bliższej kości ramiennej249
14.2.1.4. Złamania kręgosłupa w osteoporozie250
14.3. Narząd ruchu u osób w wieku podeszłym. Urazy układu narządu ruchu251
14.3.1. Uszkodzenie stożka rotatorów252
14.3.2. Zespół ciasnoty podbarkowej252
14.3.3. Adhezyjne zapalenie torebki stawu barkowego (zamrożony bark)253
14.3.4. Zerwanie ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia253
14.3.5. Zmiany zwyrodnieniowe barku253
14.3.6. Choroba Dupuytrena254
14.3.7. Zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych254
14.3.8. Zmiany zwyrodnieniowe stawów kolanowych256
14.3.9. Zmiany zwyrodnieniowe krążków międzykręgowych oraz stawów kręgosłupa257
14.3.10. Paluchy koślawe, palce młotkowate258
Piśmiennictwo259
14.3.11. Zapalenie rozcięgna podeszwowego259
15. Starzenie się mięśni szkieletowych człowieka, Joanna Majerczak, Jerzy A. Żołądź262
15.1. Wstęp262
15.2. Spadek siły mięśniowej i masy mięśniowej z wiekiem263
15.2.1. Wiek a siła mięśni263
15.2.2. Wiek a masa mięśni263
15.2.3. Kryteria rozpoznania sarkopenii264
15.3. Jakość tkanki mięśniowej a wiek266
15.3.1. Spadek jakości mięśni w procesie starzenia się266
15.3.2. Spadek jakości pojedynczych włókien mięśniowych w procesie starzenia się266
15.4. Przyczyny utraty masy mięśniowej i siły mięśniowej w procesie starzenia się267
15.5. Rola aktywności ruchowej w przeciwdziałaniu atrofi i starczej267
Piśmiennictwo268
16. Wybrane aspekty fizjologii i patofizjologii starzenia się skóry, Anna Wojas-Pelc, Andrzej Kazimierz Jaworek271
16.1. Starzenie wewnątrzpochodne skóry271
16.2. Starzenie zewnątrzpochodne skóry273
16.3. Metody prewencji i terapii starzenia się skóry276
Piśmiennictwo276
17. Hematologiczne i reologiczne zmiany w procesie starzenia, Zbigniew Dąbrowski, Aneta Teległów278
17.1. Hematopoeza i krew278
17.1.1. Hematopoeza w życiu embrionalnym278
17.1.2. Hematopoeza i krew postnatalna279
17.1.3. Dane ogólne krwi282
17.1.4. Krwinki czerwone (erytrocyty)283
17.1.5. Krwinki białe (leukocyty)285
17.1.6. Limfocyty T i B286
17.1.7. Płytki krwi (trombocyty)286
17.1.8. Korzystne czynniki wzbogacania krwi287
17.2. Właściwości reologiczne krwi osób starszych288
17.2.1. Odkształcalność erytrocytów288
17.2.2. Erytrocyty a lepkość krwi u osób starszych289
17.2.3. Agregacja u osób starszych289
17.2.4. Fibrynogen u osób starszych290
17.2.5. Trening a właściwości reologiczne krwi u osób starszych290
Piśmiennictwo291
18. Układ odpornościowy u osób w starszym wieku. Fizjologia – profilaktyka – rehabilitacja, Krystyna Obtułowicz295
18.1. Fizjologia starzenia się organizmu295
18.1.1. Fizjologia układu odpornościowego295
18.1.1.1. Odporność nieswoista296
18.1.1.1.1. Układ białek dopełniacza (komplementu)296
18.1.1.1.2. Interferony (alfa, beta, gamma)298
18.1.1.1.3. Lizozym298
18.1.1.1.4. Białka ostrej fazy298
18.1.1.2. Odporność swoista299
18.1.1.1.5. Komórki żerne299
18.1.1.1.6. Komórki NK299
18.1.1.1.7. Chemokiny299
18.1.1.1.8. Czynnik martwicy nowotworu – TNF299
18.1.1.2.1. Swoista odporność humoralna300
18.1.1.2.2. Swoista odporność komórkowa300
18.1.1.2.3. Zjawisko wypaczonej reakcji odporności301
18.1.1.3. Struktura układu odpornościowego człowieka302
18.1.1.3.1. Narządy limfatyczne302
18.1.1.4. Wiek starszy i odporność303
18.1.1.3.2. Komórki układu odpornościowego303
18.1.1.3.3. Rozpuszczalne składniki układu odpornościowego303
18.1.1.5. Autoimmunizacja w wieku starszym308
18.1.1.6. Alergia w wieku starszym308
18.2. Profilaktyka i promocja zaburzeń odporności w wieku starszym309
Piśmiennictwo310
19. Bilans wodny w procesie starzenia, Zbigniew Szyguła311
19.1. Jakie są główne przyczyny sprzyjające powstawaniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej związane ze starzeniem?312
19.2. Przyczyny upośledzenia pragnienia314
19.3. Odwodnienie i jego postacie315
19.4. Skutki odwodnienia316
19.5. Objawy odwodnienia317
19.6. Zapobieganie odwodnieniu317
19.7. Wnioski318
Piśmiennictwo318
20. Układ hormonalny w procesie starzenia się, Barbara Bilińska, Anna Hejmej320
20.1. Wprowadzenie320
20.2. Zmiany morfologiczne i czynnościowe gonady żeńskiej w procesie starzenia322
20.2.1. Zarys fizjologii żeńskiego układu rozrodczego322
20.2.2. Mechanizmy prowadzące do ustania gametogenicznej i hormonalnej aktywności jajnika. Menopauza324
20.3. Zmiany morfologiczne i czynnościowe gonady męskiej w procesie starzenia327
20.3.1. Mechanizmy prowadzące do osłabienia czynności hormonalnej jąder327
20.3.2. Zaburzenia czynności plemnikotwórczej jąder331
20.4. Zmiany czynności hormonalnej pozostałych gruczołów dokrewnych w procesie starzenia332
20.4.1. Zmiany w wydzielaniu hormonu wzrostu i IGF-1332
20.4.2. Zmiany aktywności hormonalnej szyszynki333
20.4.3. Zmiany aktywności hormonalnej tarczycy334
20.4.4. Zmiany aktywności hormonalnej kory nadnerczy335
20.5. Klotho – „hormon młodości”?337
20.6. Podsumowanie337
Piśmiennictwo338
21. Zaburzenia funkcji układu moczowo-płciowego w wieku podeszłym, Marek Wyczółkowski, Bohdan Pawlicki340
Piśmiennictwo349
22. Procesy starzenia się żeńskiego układu rozrodczego, Alfred Reroń, Andrzej Jaworowski351
Piśmiennictwo359
23. Seksualność osób starszych, Zbigniew Lew-Starowicz360
23.1. Wprowadzenie360
23.1.1. Badania nad seksualnością osób starszych w okresie do końca lat sześćdziesiątych XX wieku360
23.1.2. Badania nad seksualnością osób starszych w okresie 1970–1989361
23.2. Wiek średni362
23.1.3. Badania nad seksualnością osób starszych w okresie 1989–2009362
23.3. Seksualność po 70 roku życia364
23.4. Seksualność a aktywność fizyczna i zdrowie365
23.5. Czynniki sprzyjające aktywności seksualnej w starszym wieku366
Piśmiennictwo366
24. Wpływ starzenia się na wydolność fizyczną człowieka, Jerzy A. Żołądź, Joanna Majerczak368
24.1. Wstęp368
24.2. Wskaźniki wydolności fizycznej w wysiłkach długotrwałych368
24.3. Próg mleczanowy369
24.4. Maksymalny minutowy pobór tlenu371
24.5. Czynniki warunkujące maksymalny pobór tlenu372
24.6. Wpływ starzenia się na maksymalny pobór tlenu373
24.7. Przyczyny spadku VO_2max u osób w starszym wieku375
24.8. Wskaźniki wydolności fizycznej w wysiłkach krótkotrwałych o dużej intensywności377
24.9. Wpływ starzenia się na siłę i moc mięśni szkieletowych378
24.10. Aktywność fizyczna osób w starszym wieku380
24.10.1. Trening sportowy osób w starszym wieku380
24.10.2. Trening rekreacyjny osób w starszym wieku381
24.10.3. Trening wytrzymałościowy osób w starszym wieku382
24.10.4. Koszt energetyczny wysiłków wytrzymałościowych osób w starszym wieku384
24.10.5. Pobór tlenu a możliwości wysiłkowe osób w starszym wieku385
24.10.6. Trening siłowy osób w starszym wieku385
24.10.7. Adaptacja do treningu osób w starszym wieku386
24.11. Ograniczanie spożywanych kalorii a wydolność fizyczna i długość życia387
Piśmiennictwo387
25. Niektóre aspekty żywienia ludzi w podeszłym wieku, Jędrzej Antosiewicz390
25.1. Wprowadzenie390
25.2. Witamina D₃391
25.3. Witamina D₃ a nowotwory392
25.4. Witamina D₃ a grypa i przeziębienia393
25.5. Witamina D₃ a nadciśnienie i choroby serca394
25.6. Cukrzyca394
25.7. Mięśnie a witamina D₃395
25.8. Stężenie witaminy D₃ w surowicy krwi395
25.10. Pokarmowe źródła witaminy D396
25.11. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – kwasy omega-3 i omega-6396
25.9. Toksyczność witaminy D₃396
25.12. Toksyczne produkty peroksydacji lipidów399
25.13. Niedobór lub nadmiar żelaza401
Piśmiennictwo404
26. Aktywność fizyczna – oręż przeciw niepełnosprawności osób w wieku starszym, Anna Marchewka405
26.1. Wprowadzenie405
26.2. Dlaczego regularny trening fizyczny jest niezbędny seniorom?406
26.3. Kwalifikacja do ćwiczeń osób starszych410
26.4. Rodzaje niezbędnych ćwiczeń411
26.5. Klasyfikacja aktywności fizycznej, parametry charakteryzujące ćwiczenia411
26.6. Intensywność ćwiczeń412
26.6.1. Intensywność bezwzględna412
26.6.2. Intensywność względna416
26.7. Wyposażenie treningowe419
26.8. Reguły bezpiecznych i poprawnych ćwiczeń419
26.9. Ćwiczenia siłowe420
26.10. Ćwiczenia równowagi435
26.11. Ćwiczenia rozciągające440
26.12. Ćwiczenia wytrzymałościowe446
26.13. Minimalne tygodniowe obciążenie treningowe o intensywności umiarkowanej – plan ćwiczeń446
Piśmiennictwo447
26.13.1. Rozgrzewka i uspokojenie447
Skorowidz449

gdynaprocesstarzenianakładająsięzjawiskapatologiczne.Możebyćśmierciąnagłą

(łac.morssubita)lubdłuższymodchodzeniem(gr.thanasia,łac.decessus).

1.2.Starzeniesięindywidualneijegorodzaje

Okresdorosłościrozciągasięnominalnieod20do65rokużycia,natomiaststarość

(łac.senectusv.senecta,ang.oldagev.eld)trwaróżniedługo.Zewzględunaosiągany

wiekosobystarszemożnapodzielićnakilkagrupwiekowych,którychumownegranice,

wedługŚwiatowejOrganizacjiZdrowia,sąobecnienastępujące:

•wiekprzedstarczy(łac.praesenium)

–od45do59lat,

•wczesnastarość(IIIwiek),

–od60do74lat,

•tuprzynależąteżyoungelderly

–od65do74lat,

•późnastarość(oldelderly),

–od75do89lat,

•tumieścisię„sędziwastarość”(IVwiek)–powyżej80rokużycia,

•długowieczność

–powyżej90rokużycia.

Maksymalnetrwanieludzkiegożycia(maximumhumanlifespan–MLS)dotyczy

zawszeokreślonejosoby.Tacechaludzkiegożyciajestosiąganaindywidualnie(awięc

niejestobliczanastatystycznie),mieścisiępowyżej110latiprawdopodobnieniezmie-

niłasięwciąguostatnich50000latżycianaZiemi.Udokumentowanametrykalnie

maksymalnadługośćżyciakobietywynosiaktualnie122lata(JeanneCalment,żyjąca

weFrancjiwlatach1875–1997),amężczyzny–115lat(ChristianMortensen,urodzony

wDaniiw1882r.,zmarłwKaliforniiw1998r.),[http://www.grg.org/calment.html.].

Zwracauwagę,żebadaniobecniestulatkowie(centenarians),urodzeniwlatach

1900–1915,znacznieprzekroczyliprzewidywanąówcześniewStanachZjednoczonych

długośćżycia,tj.46–52lat[34].Wzrostliczbywyjątkowostarychosób(exceptional

oldage)spowodował,żewliteraturzeprzedmiotupojawiłysiędodatkoweokreślenia

granicwieku,jaknp.oldestold(>85rokużycia)isuperstulatkowie(supercentenarians),

tj.żyjący>110lat.

Człowiekzaczynasięstarzećmniejwięcejod20–25rokużycia.Processtarzenia

powodujezmianystrukturifunkcji,którecharakteryzujewspomnianewcześniejpięć

cech.Zangielskichnazwtychcech(cumulative,universal,progressive,intrinsic,deleterious)

utworzonoprzekornieakronimCUPID,tj.imięrzymskiegobożkamiłości,Kupidyna,

młodegoamorkazłukiemistrzałami.Ilustrujeto„tragedięstarości–nieto,żeczło-

wieksięstarzeje,leczto,żepozostajemłodym”.

Wprawdziezmianystarcze(1)nawarstwiająsię(2)nieuchronniewżywymorga-

nizmie,astarzenie(3)postępujestopniowo,częstoskryciei(4)specyﬁcznie(endo-

gennie),towywołanenim(5)„szkodliwości”mająróżnenasilenieijakość.Takwięc:

•zpowoduróżnicwdynamiceprocesustarzeniasięwiekkalendarzowy(chrono-

logiczny),któryjestnastępstwemprocesuokreślanegojako„wiekowienie”(ageing),nie

pokrywasięzwiekiembiologicznym(czynnościowym),któryjestwynikiemprocesu

celniejokreślanegojakostarzeniesię(senescence);

•takżejakośćstarzeniasięmożebyć,zosobniczegopunktuwidzenia,lepsza

lubgorsza;notabenejęzykłacińskiodróżniałstarośćsędziwą(łac.senectus)odstaroś-

cipóźnej,aleniedołężnej(łac.senium);w1997rokuwyróżnionotrzytorystarzenia

Brak wyników

Fizjologia starzenia się

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra