Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
5)związanyzchorobowościąwzrostśmiertelnościwrazzawansowaniemsięwie-
ku,zauważonyjużw1825rokuprzezangielskiegomatematyka-samoukaBeniamina
Gompertza(1779–1865).
Wśródwymienionychcechpierwszetrzymającharakterobligatoryjnyiwpisują
sięwfizjologicznytorzdrowegostarzeniasię.Osobnicystarzejącysięwtensposóbsą
pogodniizadowolenizżycia,postrzegającysięjakomłodsiiniestroniącyodkontaktu
zmłodympokoleniem:dziećmi(opieka)imłodymiludźmi(przekazdoświadczeń),bez
ograniczeńfunkcji,sprawniumysłowo,optymistycznienastawienidoludziiaktywnie
uczestniczącywżyciuotoczenia.Niechorująprzewlekleimówisięonich,żeumierają
śmierciąnaturalną(łac.morisuamorte).Zdrowo(czyli„optymalnie”)starzejącychsię
ludzijestzdecydowanamniejszość,aleichfenotypjestprzywoływanydoporównań,
jakopunktodniesieniadlaresztypopulacji.
1.2.2.Zwykłestarzeniesię
Cechy4i5mającharakterwybiórczy,gdyż(1)mogąwystąpić(2)wróżnycheta-
pachprocesustarzeniasię,(3)zróżnymnasileniem,(4)wróżnychpołączeniach.
Niefizjologiczne,czylinie„optymalne”,starzeniesięmożeprzebiegaćdyskretnielub
z„otwartą”patologią.Dyskretnytoruważasięzatzw.zwykłestarzeniesię(usual
ageingv.normalageing)iwiększośćludziniechętniewiążegozpatologią.Dziejesię
takzkilkupowodów:
•zewzględunapowszechnośćtegotypustarzeniasię;
•zewzględunadyskretnośćdziałaniaczynnikówpatologicznych,czylibrak
„otwartej”patologii;przeciwdziałajejistnienieznacznychrezerwfunkcjonalnych
(przedewszystkimwukładzieoddechowymisercowo-naczyniowym);nabrakpo-
czuciachorobywskazujewswoichrozważaniachostarościrzymskiretor,mążstanu
ifilozofCycero(106–43p.n.Ch.),twierdząc,że„niktniejesttakstary,abysądzić,że
niemożeżyćjeszczejedenrok”(CatoMaiordesenectute7,29);
•zewzględunaprzewlekłedziałanieitrudnouchwytneskutkistosowaniauży-
wekorazkonsekwencjetakichzjawiskglobalnych,jaknp.nikotynizm,alkoholizm,
niedożywienie,przekarmianie,zanieczyszczenieśrodowiska,małaaktywnośćfizyczna
(chorobyhipokinetyczne,tj.związanezsiedzącymtrybemżycia)czyrozmaiteformy
przewlekłychterapiilekowychihormonalnych;
•zewzględunamodyiprzyzwoleniespołeczne.
1.2.3.Chorobowestarzeniesię
Drugitorpatologicznegostarzeniasięcharakteryzujesięwidocznymudziałemcho-
rób(diseaseaging).Otym,żechorobyoddawnatowarzyszyłystarości,świadczynp.
starożytnasentencjaostatniegowybitnegokomediopisarzarzymskiegoTerencjusza
(185–159p.n.Ch.):„Senectusipsaestmorbus”(Starośćsamastoizachorobę),Seneka
zaśwswychlistachdoLucyliuszanazywastarośćfilozoficzniechorobąnieuleczalną
(„Senectusmorbusinsanabilisest”).
GeriatraszkockiBernardIsaacs(1924–1995)zestawiłw1965rokuwystępujące
wstarościobciążeniachorobowewgrupę„filarówgeriatrycznych”,tj.początkowo
czterech,aobecniepięciu„I”:
5