Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kuchrześcijańskiejipersonalistycznejpedagogiceipedagogii(takżeharcerskiej)
WmoimpodejściudopedagogikiistotnąrolęodegrałdorobeknaukowyAleksandraKamińskiego,którywyprzedziłpolskąwersjęwspółczesnej,krytycznejteorii
społecznej.Ówpedagogspołecznyzachęcałswojątwórczością,postawąidziałalnościąopozycyjnądoopisywaniaorazanalizowanianegatywnychzjawisk
wśrodowiskachwychowawczychczyszerzej–wżyciunarodu.Wartowciążpytaćoto,cownosidodialoguoedukacjijegomyślpedagogiczna,conamunaocznia,
utrwala,doczegoprzekonujelubprzedczymchcenasuchronićwróżnychwymiarachżycia?Pedagogikakrytycznawprowadzadoobiegupublicznego„językkrytyki”,
demistyfikujedominująceideologieipraktykispołeczne,któreniosązsobąprzemociupowszechniająpostawyprzetrwaniaibierności.Wmiejsceufnościwprowadza
radykalnieodmiennązasadężyciawprawdzie.
Wielokrotniespotkałemsięwbadaniachtekstównaukowychztakimi,októrychmożnapowiedzieć,żeniezależnieodczasuiokolicznościichpowstania,
sąnośnikiemwiedzyoponadczasowymznaczeniu.NiewielujestjednakautorówwśródprzedstawicielipolskiejpedagogikiprzełomuXXiXXIwieku,doktórych
pierwszychrozprawwartojeszczesięgać,byodnaleźćwnichniewyczerpanewciążźródłomyśliipraktycznychinspiracji.Niektóre,wyszedłszywokresierestrykcyjnej
cenzury,niszczącejpodstawyprowadzeniaorazprezentowaniawynikówhumanistycznychbadańnaukowych,znalazływspółcześnieswojeodzwierciedlenie
wanalizachnaukowych,jakchociażbyrozprawyZygmuntaMysłakowskiego,SergiuszaHessena,BogdanaNawroczyńskiego,BogdanaSuchodolskiegoczyAleksandra
Kamińskiego.TenostatniotworzyłmnienakreowanieDobraoraznadostrzeganieiujawnianieZłaczynionegojednostce.Totenpedagogspołecznyzmobilizowałmój
potencjałemancypacyjnyorazuczuliłnapatologieizakłóceniawprocesieedukacji1.
Wcześniejpodjąłemsięnapisaniaksiążkipoświęconejharcerskiemuprzyrzeczeniu.Każdyinstruktor,którychcączrozumiećidocenićswoistecechyiwielorakie
funkcjeharcerskiegoprzyrzeczenia,powiniennajpierwsięgnąćdojegohistorii.Nietylkopoto,byuczynićzadośćstarejrzymskiejmaksymie,iż„historiajest
nauczycielkążycia”,lecztakżebypogłębićswojąświadomośćhistorycznązkorzyściądlapełnieniaharcerskiejsłużby.Wzbudzonywlatach1980–1981spór
instruktorskiwokółharcerskiegoprzyrzeczenia,choćskoncentrowanygłównienajegoaspekcieideowym,zcałąwyrazistościąujawniłlukiwwiedzyhistorycznej
uharcerskichwychowawców.Różnezłożyłysięnatoprzyczyny:
subiektywne,naprzykładniechęćdownikaniawprzeszłośćlubświadomepomijanieniektórychfaktówhistorycznychcelemwyeksponowaniawłasnej
interpretacjidanegozagadnieniaoraz
obiektywne,wynikającezbrakudostępudoźródełiopracowańhistorycznychczyprzekazywaniaprzezniektórychautorów–zapewneczęściowonaskutek
cenzurypolitycznej–błędnychlubcelowozafałszowanychinformacji.
Miałemnadzieję,żehistoryczneanalizypomogąwwyeliminowaniupowyższychbarier.Ucichłyjużsporyoharcerskirodowód.Niewzbudzadziśemocjiproblem,
kiedyzaczęłasięhistoriaruchuharcerskiego.Wtejsprawieróżnicewpoglądachpokoleńinstruktorówuległynaszczęściezatarciu.Postanowiłemzapomocąmetody
historyczno-rozwojowejprzyjrzećsięjednemuznajbardziejznaczącychwruchuskautowymiharcerskimzjawiskwychowawczych,bystworzyćpomost
dozrozumieniatoczącychsięwokółniegosporówikontrowersji.
Historiajesttylkopróbąwyjaśnieniazapomocąsłówisymbolizdarzeń,októrychprzypuszczamy,żemiaływrzeczywistościmiejsce.Wytworzeniewłaściwejrelacjimiędzyzapisanymisymbolami
arzeczywistymifaktamijestzawszesprawąkonwencji.Jużsamjęzyk,zewszystkimiswoimiograniczeniami,stanowibarieręwopisaniuzdarzeńtakimi,jakimibyływrzeczywistości2.
Kiedykilkadziesiątlattemupisałemksiążkęodziejachharcerskichprzyrzeczeń,wczasieostrejcenzuryitotalitarnychograniczeń,sądziłem,żezachęcę
instruktorówharcerskichdonamysłunadaktemharcerskiejinicjacji,żepobudzędorefleksjiizadumynadprzyrzeczeniemwtrosceotradycjęitożsamośćnarodową
orazoskutecznośćwychowawcząsłowa.Uważałem,żejeśliosobyskładająceprzyrzeczenieharcerskie,jakrównieżjeodbierająceczybędąceświadkamitego
wydarzeniazwrócąwiększąuwagęnazakresszczególnejodpowiedzialnościztegotytułu,toksiążkaspełniswojezadanie.Genezaharcerskiegoprzyrzeczenianiebyła
przedmiotemodrębnychbadańczypublikacji,toteżobokfaktówdokumentującychtozagadnienie,sprostowańbłędnychlubniedokładnychinformacji,zawarłem
wpublikacjitakżemojewątpliwościihipotezydotycząceniewyjaśnionychjeszczeiniejasnychzdarzeńznadzieją,żebyćmożepobudząhistorykówlubfascynujących
sięhistoriąharcerstwainstruktorówdodalszychposzukiwańdanychiichweryfikacji.
Dlamnie–jakopedagoga–wdociekaniugenezy,ewolucjiiistotyróżnychwersjiprzyrzeczeńharcerskichważnebyłodostrzeżenieniezwykleistotnegośrodka
wychowawczego,którypowinienodgrywaćnajistotniejsząrolęwprocesieharcerskiejinicjacjiorazwprzekazieiutrwalaniupożądanegospołeczniesystemuwartości.
Życiedopisujekolejneczęścimojejpracy,gdyżusuniętewokresiePRLfragmentyinazwiskaniektórychcytowanychprzezemnieinstruktorówzostałyprzywrócone,
aci,którzywówczaspisaliusłużnedlawładzytotalitarnejnegatywneopinie,mieliokazjęsięprzekonać,jakbezsensowniezaprzeczaliponadczasowymwartościom
harcerskiejinicjacji.Harcerstwobowiem,mimoswojegostrukturalnegorozdziałunaróżnejegoorganizacje,przetrwałonajtrudniejszeczasy,ateraz,wwolnym
państwie,możejużskupićsięnapracyzesprawdzonymiprzezmijającestulecieideamiizasadamiwychowawczymi.
Wmojejpedagogicznejaktywnościitwórczościnaukowejorazoświatowejfundamentalne,dostrzegalnetakżewbadaniachpedagogicznych,byłynastępujące
problemy:
samowychowanieiperfekcjoryzm;
samorządność–demokracja–uspołecznienie;
dzielnośćiopór;
rywalizacja–współzawodnictwo.
Przybliżęwtymmiejscusposóbichrozumieniaiodkrywaniawnaukachpedagogicznych.
Związekmiędzypoznaniem,wszczególnościzaśpoznaniemrzeczywistościwychowawczej,awartościowaniemjestwśrodowiskupedagogicznymbądźtocałkowiciekwestionowany,alboteżprezentowany
wsposóbniezbytpoprawny.Dwasąpowodytejsytuacji:niedostatecznaznajomośćnaukijakoinstytucjispołecznejorazniewłaściwainterpretacjacharakterupraktykiwartościowania3.
PrzedlatyRomanSchulzsformułowałprzypuszczenie,żejeśliwwynikurozwojunaukiwspółczesnejnastąpiłajakaśzmiana,towwiększymstopniudotyczyona
zmianyideałówwychowawczychniżwychowawczejrzeczywistości.Nadalnaukipedagogicznepragnądominującejobecnościwspołeczeństwie,chcącwpływać
nazachodzącewnimzmianyprzezafirmowanienowegotyputeorii,paradygmatówczyideologiiwychowawczych.Prowadzitodoparadoksalnejsytuacji,wwyniku
której
[...]oilewprzeszłościnaukazmuszonabyłabronićsięprzedinwazjąspołecznychopiniiiprzekonań,otyledziśspołeczeństworozważamożliwośćustawieniabarierprotekcyjnychprzeciwkodominacji
naukowegosposobumyślenia4.
Pedagodzysązjednejstronyskazaninawolnośćwyboruzbogactwaistniejącegojużsystemuwiedzytakiejteoriipedagogicznej,którąbędąsiękierowaćwswojej
praktyceedukacyjnej,azdrugiejstronysąkonfrontowanizprawaminieustannegoruchuizmianspołecznych,którealbosprzyjająjejwdrożeniom,alboutrudniająich
zaangażowaniewsytuacjimożliwegokwestionowaniazasadnościjejprzesłanek.Wychowawcyharcerscymogąnieobawiaćsiętego,żezmianypolitycznewkrajuich
działalnościspołeczno-wychowawczejwjakiejkolwiekmierzenarusząichpedagogicznystatus.Tentrwaodprzeszłowiekuinieprzewidujęjegozaniku,gdyżruch
harcerskiijegopedagogianiesąskonstruowaneantagonistycznie,bydzielićludzi,społeczeństwa,narodymiędzysobą.Wprostodwrotnie.Ruchskautowynacałym
świeciełączywszystkichjegoczłonkówniezależnieodistniejącychróżnicwewszystkichsferachludzkiegoispołecznegobytu.Wharcerstwie/skautinguobcośćniejest
zdefiniowananegatywnie,toteżimwięcejwniejpotencjalniepozytywnychwartości,znaków,tymgorzejdlaprzeciwnikówtegopokojowegoruchu.Przedstawiciele
różnychorientacjiskautowychiharcerskichnacałymświecieodnajdująwswoichpodejściachdowychowaniato,cojestwnichobce,iwtychobcychodczytującoś
zbliżonegodotego,cowłasne,wspólne.Takrozumianystanwzględnegoniezróżnicowaniamożebyćpodstawądopowstaniaróżnicy,którątworzą„swojskość
iobcość”5.
