Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Fenomenharcerskiejdzielnościioporu
K
relacjiwzględemprocesówizjawiskpublicznych,wodniesieniudotego,corzeczywiściemamiejscewspołeczeństwie.JakpiszeLechWitkowski,
rytykawychowania,czyszerokopojmowanejedukacji,stajesięmożliwaprzedewszystkimjakokrytykaspołeczeństwa.Wgręwchodziturozpoznawaniejakości
[...]kluczowąumiejętnościąwewspółczesnejpedagogicepowinnabyćumiejętnośćrozeznawaniasięwtym,cosłuszne(jakmająbyćwartościusytuowane,wjakzorganizowanejprzestrzeniaksjologicznej,
copowinnosiędziaćzwartościami),jakąfunkcjępowinnyonepełnićzpunktuwidzeniapotrzebczłowieka,zpunktuwidzeniatego,jakjestpostrzeganejegomiejscewspołeczeństwieorazjaksąwidziane
mechanizmyfunkcjonowaniaedukacji60.
JakżecharakterystycznedlatakrozumianejperspektywykrytycznejjestakcentowanieprzezKamyka–zadziełamiHelenyRadlińskiej–potrzebyprzyjęciapostawy
radykalizmuspołecznego,prowadzącegodopożądanejzmianyspołecznej.Niebezpowoducytowałzanią:
Wżyciunarodużadnaczynnośćniedasięsztuczniewyodrębnićzesplotuwzajemnejzależnościiwpływu.Pracaoświatowajestnierozłącznazwalką,podwójnąwalką:zczynnikami,coświatłozasłaniają
wobawie,bynierozświeciłoonozbytjaskrawonędzyludowej,iwalkązprzesądami,biernością,śpiączkąmasciemnych,któreświatłaniedostrzegają,częstodostrzecniemogą.Przemożnywpływwywierają
naniąstosunkispołeczne61.
Kamińskimiałwyjątkowydarwydobywaniazdziełwybitnychpedagogówspołecznychidei,któreukierunkowanebyłymiędzyinnyminaistotnądlawspółczesnej
pedagogikikrytycznejkategorięzmianyspołecznej.
Roląwychowaniajestwświetlepedagogikiidealistycznejwprowadzaniemaswnajwyższedobrakultury62.
WpracachA.Kamińskiegoodnalazłempodstawydopoznaniairozumieniamechanizmówdominacjiorazposłuszeństwawstrukturachspołecznych,atymsamym
dodostarczeniapedagogomwiedzyirozbudzeniawśródnichautorefleksjiorazwoliwalkiwinteresiejednostkowegoispołecznegoupełnomocnieniajednostek
ludzkich.Uświadomieniesobiebowiemprzezosobydialektykiwolnościiprzymusumożestworzyćwiększemożliwościdoupełnomocnieniaiemancypacjiśrodowiska
życiaspołecznego,wktórymmająmiejscezjawiskazarównodominacjiipanowania,jakiwyzwoleniaiupełnomocnienia.Kamińskiniekonstruowałwyidealizowanego
światażycia,aleobnażającjegoabsurdy,patologieiludzkiesłabości(takżewśrodowiskunauczycieliipedagogów),podnosiłmojąrefleksyjnośćorazkrytycyzm.
Pojawiasiędziękitemupytanie,wjakiekompetencjekażdeśrodowiskopowinnowyposażaćludzi,bymogliefektywniefunkcjonowaćwspołeczeństwieobywatelskim?
Możnateżwtymkontekściezapytać,któreztychśrodowiskczyinstytucjiwychowawczychsązdolnedotego,skorosamesązaliczanedoinstytucjirepresyjnych,
zorientowanychnareprodukcjęprzekazuistrukturywiedzy(np.szkoła),determinującwsposóbmniejlubbardziejjawnyznaczenieikształtprzyszłościswoich
uczniów?
TowłaśnieKamińskiwskazuje,żewśród„piekących”wprostcechnarodowychPolakównaplanpierwszywybijasię–obokumiłowaniawolności,dobroci
iwielkoduszności–swoistaniedomoga,jakąjestniepełnadzielność.Rozumiałprzezniąobniżonypoziomzaangażowaniaczłowiekawdziałanie,jegowygodnictwo,
próżniactwo,słabośćorganizatorską,nierzetelność,niesłowność,niedokładność,powierzchownośćwmyśleniuidziałaniu.Niepełnadzielnośćto
[...]nietylkomięczakowatośćnaszychdusz,wywodzącasięzpanującejwnaszymcharakterzedobroci,nietylkobraktwardości–płynącejztegosamegoźródła,aletakżebrakwytrwałości,braknawyku
wprzezwyciężaniusamegosiebie63.
Każdyczłowiekdecydujenietylkooswoichlosach,aleiolosachkraju,toteżpoziomjegodzielnościwpływaznacząconasiłęlubsłabośćpaństwa.Nicdziwnego,
żezsiłąargumentacjietycznejnapiętnowałKamińskiniechlujstwofizyczneimoralne,ordynarność,rozkładczyzakłamanieżyciarodzinnego,towarzyskiego,
społecznego,wszechwładnepanowaniekonwenansu,ostentacyjnemiłosierdzieickliwąfilantropię,sobkostwoikarierowiczostwo,wygodnictwoisnobizm64.
My,ludziewspółcześni,odczuwamypojęciedzielnościniecoinaczej.Alejakprzemożneechazamierzchłychwpływówczujemy,żenaszadzisiejsza,współczesnadzielnośćmusibyćprzeniknięta–jeślimabyć
dzielnościąprawdziwą–panowaniemnadsobąimęstwem,rozwagąisprawiedliwością.Ichociażbardzowludziachcenimyruchliwość,przedsiębiorczość,śmiałość,zaradność,energię–todoskonale
wyczuwamy,żecechytesąjakbyczymśzewnętrznymwczłowieku,sączymśznacznieskromniejszymniżwspaniałacechadzielności,jednoczącawsobiezarównosprężystośćczynów,jakimocmoralną.
Dzielnośćjestjakbyenergiąwsłużbiewartościmoralnych65.
Przenikaiwarunkujewszystkieinnewartości,takiejak:miłość,patriotyzm,przyjaźńczybraterstwo.
