Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Współzawodnictwowprocesienietylkoharcerskiegowychowania
W
Współczesnebadaniaempirycznepotwierdzają,żetakwszkołach,jakiwinstytutachedukacjirównoległejodczuwanyjestnadmiarwspółzawodnictwa
spółzawodnictwonależydojednejznajbardziejeksponowanychipowszechniestosowanychformwychowaniawpolskimsystemieoświatowo-wychowawczym.
irywalizacji88.Szczególnieniepokojącesąichnegatywnedlarozwojuosobowościmłodzieżyskutki,wynikającezbłędóworganizacyjnychipedagogicznych
popełnianychprzezwychowawców.PrzestrzegaprzednimiwswoichpracachAleksanderKamiński,podkreślając,żeskorowspółzawodnictwobyło,jestibędzie
obecnewpraktyceedukacyjnej,tonależysięgłębokozastanowićnadtym,jakjewyzyskaćipracowaćnadjegowłaściwymbiegiem?Miałprzytymnauwadzedwa
rodzajewspółzawodnictwa:naturalneiintencjonalne.
Pierwszyrodzajwspółzawodnictwawynikazwrodzonychskłonnościkażdegoczłowiekadowyrażaniaswojejmocy,siływsposóbnajczęściejniezależnyodjego
woliiświadomości.
[...]jakkolwiekpodejdziemydozagadnienia–napotkamywszędzieprawo:walkajestpotrzebąfizycznąipsychicznąchłopca,bójkazaś–najelementarniejszymprzejawemtejwalki89.
Drugirodzajwspółzawodnictwawynikazpragnieńpedagogówstworzeniatakichsytuacji,takichśrodowiskwychowawczychdzieciomimłodzieży,wktórych
powyższyinstynktwalkibyłbysublimowany.Przyjrzyjmysięzatembliżejwynikającymzobuformdylematomwychowawczym.Szczególnieintensywneprzejawy
istnieniaudzieciwmłodszymwiekuszkolnyminstynktuwalki(inaczejteżokreślanegojakopopędmocy)stanowiązupełnienaturalne,wynikająceztypowejdlatego
okresużyciafazywzmożonejsiłyfizycznej.
Jestemsilny!–przechwalasięczęstotakimalec.–Patrz,jakiemammuskuły!–Spróbujtylkozemnązacząć,zobaczysz!–Jestemtakiodważny,żeterazmuszęciąglecośśmiałegorobić!–Teitympodobne
przechwalaniasię,sąswojegorodzaju„specjalnością”dziecidziewięcio-idziesięcioletnich90.
Należyotympamiętać,bywkontaktachzdziećmitegowiekuniezarzucaćimniesłuszniebrakuwychowania,złośliwości,agresywności,nieposłuszeństwa,
skłonnościdozaczepek,brutalnościczynadmiernejimpulsywności.
Wystarczy,gdyzrozumiawszypodłoże–przestaniemyrobićzbiciasięchłopcówiichzaczepliwości–kryminalneprzestępstwo.Jesttotaksamonormalnaipotrzebnarzeczdlachłopcajakpokarm.Ale
chociażpokarmdzieckateżregulujemy!91
Przyrodzonezatemwspółzawodnictwomiędzydziećminależypotraktowaćjakozjawiskonormalnewichżyciuspołecznymirozwojuosobniczym,jakostały
czynnikformującyichosobowośćlubnawetjakoelementniezbędnyistnieniairozwojukażdegoczłowieka.Jeżelitak,tonaczymwłaściwiepolegapodejście
pedagogicznedotegoproblemu?Zdaniemprof.A.Kamińskiegojestnimstosowna„regulacja”,czyliintencjonalnasublimacjainstynktuwalki.
Przezsublimacjerozumiesiępewne„uwznioślenie”instynktu,toznaczyskierowaniegodopożądanegodlawychowawcyłożyska.Naprzykładdającwgromadziedużozabaw,wktórychwystępujemoment
walki–dajemyprzeztomożliwośćtakiegowyżyciasięinstynktowiwalki,żedowykazaniagowformieprymitywnej–bójce–niemajużanipsychicznej,anifizycznejpotrzeby92.
Tymsamymtakniepokojącewychowawcówskłonnościdowalkiniepowinnybyćprzeznichposkramiane,leczszanowaneiuważane,iuwznioślanepoprzezich
pożądanewyzyskiwanie,kanalizowanie.
Powyższestanowiskoniestraciłoswojejaktualności,choćswoimrodowodemsięgapoczątkównaszegostulecia,kiedytorozwijalipsychologiężycia
indywidualnegoAlfredAdler,CharlottaBühleriinni.JakpiszeB.Suchodolski:
Jednąznajwiększychzdobyczynowegosposobuujmowaniazagadnieńwychowawczychjestteoriasublimacjiinstynktów.Otym,żeczłowiekwyposażonyjestwpewneinstynkty,wiedzianoodbardzodawna.
Wprawdzieniebyłoiniemadotychczaszgodycodoilościijakościinstynktów,alenieulegawątpliwości,żeczłowiekposiadawrodzonąiniewyuczonąskłonnośćdopewnegotypupostępowaniaizachowania
się,korzystnegodlasiebieigatunku.Oilejednakdawniejtraktowanotęskłonnośćjakostałąiniezmienną,otyledziśpojmujesięjąjakoplastyczną,tj.dostępnądlaprzekształceń93.
Istniejewieletechniksublimowaniainstynktuwalki,którezpowodzeniemmogąwykorzystywaćwswojejpracydydaktyczno-wychowawczejtakżenauczyciele.
Kolejnesposoby
[...]„regulacji”podporządkowanesąetycznejkategoriiwychowania–dzielności,którałączywsobiecnotyfizycznezcnotaminormalnymi94.
Instynktwalkimożnazaspokoićrównieskuteczniewzawodachsportowych,jakiwwalcezniebezpieczeństwemwiążącymsięzpokonywaniem„dzielnych
ćwiczeń”,wymagającychpanowanianadwłasnymlękiem,niepewnością.Istotnajestprzytymdbałość,byowepróbyodwaginiewynaturzyłysięwdziałania
przeciwkozdrowiuczybezpieczeństwudzieci.OtojakilustrujejeKamykwAntkuCwaniaku:
–[...]Porobimysobieróżnedzielnećwiczenia.
Zostali.Izrobilite„dzielne”ćwiczenia.Najpierw„nadzielność”łazilipokonarachdrzew,potemskakalizniskichpniakównaziemię,zawiązawszysobieoczydlaspotęgowaniastrachu.Wreszciepokolei
każdystawałnasiedemkrokówprzeddrużynąipozwalał,żebywszyscykoledzywaliliwniegoszyszkami.[...]
Spróbowanonawetstaćpodszyszkowymbombardowaniembezzmrużeniaoczu,iokazałosię,żechoćdziesiątkiszyszekfurkotałowpowietrzu,żadenzuchaniokiemmrugnął.Więcwposzukiwaniu
jeszczetrudniejszychpróbktośporadził,żebyspróbowaćlekkokłućsięszpilkamiipatrzeć,czykłutyskrzywisię,czynie.AlenatoćwiczenieniechciałzgodzićsięAntekinawetzagniewałsię
nawnioskodawcę.
–Tojestćwiczeniegłupie.Boszkodzizdrowiu,bomożebyćzakażeniekrwi.Azuchmusibyćnietylkodzielny,aleimądry95.
Podobnepróbyprzechodządzisiajzuchyiharcerze,koloniści,członkowieróżnychgrupspołecznychwramachzadańinicjacyjnych.
Innysposóbsublimacjiinstynktuwalkisprowadzałbysiędojegoobiektywizacji,toznaczy,żedlazaspokojeniagowystarczydzieckulekturaksiążkibatalistycznej,
oglądaniefilmówotematycewojennej,grykomputeroweczysłuchaniegawęd,opowiadań.Instynktwreszciemożesięplatonizować,czyliuduchowić.Przykładem
natojestzastąpieniewalkifizycznejwalkązobcyminampoglądamispołeczno-politycznymi.Niektórzyznasrozładowująwtensposóbswojenapięcie,żeidąc„na
spotkanie”trudnejsytuacji,przygotowująsiędoniejduchowo,prowadzączsobąsamym„wewnętrznydialog”.Sąrealnemetodypostępowaniawychowawczego,które
pedagogpowinienwykorzystywaćwkontakciezwychowankami,zanimonizacznąrozładowywaćswojeagresywneskłonnościwniepożądanysposób.Wystarczy
odpowiednidobórzabawdziecięcych,dynamicznychćwiczeń,zawodów,budzenieciekawościizainteresowań,bysublimacjainstynktówdokonywałasięwsposób
najbardziejnaturalny.
Istotnąrolęwprocesiewychowaniaodgrywasztukawyprzedzeniaskłonnościrywalizacyjnychdzieci,takbyniedoszłodoniepożądanychbójek,walkfizycznych
czyawantur.ZdaniemA.Kamińskiegomożnazastosowaćwtymcelupewnetechnikioddziaływaniana„rozbójników”,określonewjęzykupedagogikiprofilaktyką
wychowawczą.Otokilkawypróbowanychprzezniegosposobów,wśródktórychdostrzeżemywpływrozwiązańmetodycznychinnegowybitnegopedagoga–Janusza
Korczaka.
Przydziałokreślonejfunkcjilubrolispołecznejintensyfikującejwysiłekfizycznydziecka.
Jeżelinaprzykładzuchychodząnaszczudłach–pozwólciemu[owemu„rozbójnikowi”–uzup.B.Ś.]wziąćszczudławiększe,zachęćciedotego,abywszedłnanieodrazuiwtedy,gdyinnibędąchodzić
normalnie–„rozbójnikowi”dajciespecjalnezadanie:czypotrafiszprzebiecnaszczudłachprzestrzeńodpłotudomuru?Jeżelitobędziewycieczka–poślijciegonaprzódjako„wywiadowcę”ikażcie
copewienczasprzybiegaćdosiebiezmeldunkami96.
Obarczanie„rozbójnika”wczasiezajęćmniejaktywizującychfizycznie(np.słuchanieopowiadania,muzyki)jakimśspecjalnymzadaniem,którezjednejstrony
wyróżnigonatlegrupy(poczuciewyjątkowości),azdrugiejstronyzbliżywsposóbszczególnydowychowawcy(poczuciezaufania).
[...]wczasiegawędy:„Patrznazegarekipowiedzmi,ileminutmówiłem”97.
Zlecenietakiemudzieckudużejilościćwiczeńzręcznościowych,wyrabiającychglobalnąumiejętnośćpanowanianadwłasnymiemocjamiiskłonnościami.
Akceptowaniezachowańpożądanychdzieckaprzezwmawianiemuznacznejpoprawy,np.„Terazjużsięniebijesz”.
Rozpoznawanieśrodowiskarodzinnegodzieckapodkątempanującychwnimstosunkówspołecznych,byzpomocąnauczycielipróbowaćinterwencjiwzakresie
eliminowaniazłychwzorówpostępowania.
Ktowie,czyzabijakanasznieotrzymujenaprzykładodojcaregularnego„lania”wbardzoostrejformie?98
Odwoływaniesiędopresjigrupyrówieśniczejnadanedziecko,przezwytwarzaniewgromadzieopiniipotępiającejagresję.
Możnatozrobićzapomocągawęd,którychbohaterowienigdysięnie„rozbijają”wzłości,anaodwrótmajądozłośliwych,nieszlachetnychbójekpełnąpogardę.Możnateżwytwarzaćikonsolidowaćopinie
