Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
FAZAPIERWSZA:1830–1860
1.Pozytywizm,empiryzmidialektycznymaterializmjtobyłypodstawowepo-
glądytegookresu.PozytywizmbyłzainicjowanyprzezComte,a,empiryzmprzezMil-
la,materializmdialektycznyprzezMarksaiEngelsa.Poglądytestanowiłyzjawiskajak
gdybyrównoległe;każdyznichmiałinnycharakter,jednakżewypłynęłyzpodobnejpo-
stawy:ostrożnejitrzeźwej,antymetafizycznejiantyidealistycznej.Pozytywizmzacząłsię
weFrancji,empiryzmwAnglii,materializmdialektycznywśródemigrantówniemiec-
kichnaZachodzie.
Miaływspólnytontrzeźwy,obejmującywszystkiekraje.„Abybyćfilozofem”j
pisałwówczasStendhalj„trzebabyćsuchym,jasnym,bezzłudzeń”.Atontakinie
ograniczałsiędofilozofów,zaczynałobejmowaćcałąinteligencję.„Naszwiek,takosła-
wiony,takokrzyczanyprozaicznym,naszepokolenieodsądzoneodczciiwiaryprzez
idealistów”jtakpisałw1842r.SewerynGoszczyński.
Dodoktryntegookresunależydodaćjednąjeszcze:realizmHerbarta.Herbartbył
prawierówieśnikiemHeglainiewielepóźniejodniegoogłosiłswąfilozofię,należywięc
zasadniczodopoprzedniegookresu;jednakżeznalazłuznanieirozpowszechnieniedo-
pieropo1830r.Dlategowtymokresiejestwłaściwedlańmiejsce,tymbardziejże
izcharakterudoniegonależy.
Pozytywizm,empiryzm,naturalizm,dialektycznymaterializmbyłynajbardziej
nowymi,samodzielnymi,żywymitworamitegookresu.Nieznaczyto,bybyływnim
takżenajbardziejrozpowszechnione.AniComte,aniMill,aniMarks,aniEngelsniezaj-
mowalikatedr,urzędowestanowiskafilozoficznebyływinnychrękach.
WAngliinajwiększewzięciemiałaszkołaszkockawnowymujęciu,jakiedałjej
Hamilton;znimmusiałwalczyćMill.WeFrancjiutrwaliłsięeklektycznyspirytualizm
wpostaci,jakąmudałCousin:byłonwówczassilniejszyodComte,a.WNiemczech
jeszczenakatedrachsiedzielihegliściijeszczeżyłSchelling:naichtletrzebarozumieć
FeuerbachaiMarksa.Kierunkitejszkołaszkocka,spirytualizmczyheglizmjbyły
jeszczesilne,jednakżekończyłysię,związanebyłyzprzeszłością,niezprzyszłością.
WpierwszymdziesięcioleciupośmierciHegla,1830–1840,siłahegłizmubyłabo-
dajwiększajeszczeniżzajegożycia.Miałskrzydłoprawezarównojaklewe,zniegowy-
