Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
50
FAZAPIERWSZA:1830–1860
MARKS,ENGELSIMATERIALIZMDIALEKTYCZNY
OdfilozofiiFeuerbachanieporównaniesamodzielniejszymiważniejszymdziełem
tejepokibyłmaterializmdialektyczny
.TwórcamijegobyliMarksiEngelsiodnazwiska
pierwszegoznichbywateżnazywanymarksizmem.Byłformąreakcjiprzeciwkopanowa-
niumetafizykiidealizmuiwyrazemnowychczasów
,podobniejakpozytywizmweFran-
cjiiempiryzmwAnglii.Alesięgałjeszczedalejodnich,byłnietylkopoglądemnaświat,
leczzarazempodłożemspołecznegoruchurewolucyjnego:socjalizmuikomunizmu.
STOSUNEKDOHEGLIZMU.Materializmdialektycznybywanierazprzedstawiany
jakoprostepołączeniedialektykizmaterializmem,HeglazFeuerbachem:mówisię,
żeodHeglawziąłdialektykę,aodFeuerbachamaterializm.Jednakinterpretacjatakanie
jesttrafna;materializmdialektycznybyłczymświęcejniżpołączeniemdawnychpoglą-
dów,korzystałznich,aleujmowałjeposwojemu;jegodialektykabyłaróżnaodHe-
glowskiej,ajegomaterializmodFeuerbachowskiego.Prawdąjest,żeprzezjakiśczas
MarksiEngelsbylientuzjastamiFeuerbacha,alepóźniejodeszliodjegopołowicznego
stanowiska,nawetwrozumieniuprzyrody,atymbardziejhistorii.Prawdąjestteż,żeby-
lipodwpływemHegla,aleprędkozerwalizjegoidealizmem.
StosunekMarksaiEngelsadoHeglajestzłożony.Popierwsze,zaczęliistotnie
odheglizmu,wyrośliwjegoatmosferze,posługiwalisięwielomajegopojęciami.Ale,
podrugie,stanowiskojegozmieniliradykalnie,anawetwręczjeodwrócili:Hegelbył
idealistą,onimaterialistami.Niejestnawettak,jaksięczęstokroćmówi:żezmienilipo-
glądyjegowpołowie,bozerwalizjegoidealizmem,azachowalijegodialektykę.Ichdia-
lektykajestbowiemróżnaodHeglowskiej:zachowalinazwę,alenazwataoznacza
unichcoinnego,praworozwijaniasięmaterii,anieidej.„Mojametodadialektyczna”
jpisałMarkswposłowiudoIIwydaniaKapitałuw1873r.j„jestnietylkowzałoże-
niuróżnaodHeglowskiej,leczjestjejwprostprzeciwna”.Widział,żejegodialektykajest
wytworeminnychjużwarunkówspołecznych:Heglowska,choćdoniejnawiązałprąd
rewolucyjny,byłasamawyrazemreakcji.Jednakże,potrzecie,mimotezasadnicze
różnice,MarkswysokoceniłHegla,abłędyjegouważałbądźcobądźzabłędywielkie-
goumysłu.Miałgonawetzajedynywielkiumysłepoki,jedyny,zktórymwartodysku-
tować.IgdywlatachsiedemdziesiątychheglizmpojawiłsięwAngliiizacząłwypierać
zniejempiryzm,Marksmiałtozazjawiskododatnie.AEngelspisał:„Mimoswebraki
systemHeglowskiogarnąłnieporównanieszersządziedzinęniżjakikolwiekinnysystem
wcześniejszyirozwinąłtakiebogactwomyśli,jakiedziśjeszczewprawiawzdumienie”.
INNIPOPRZEDNICY.Wieleróżnychmotywówjfilozoficznych,naukowych,so-
cjalnychjzbiegłosięwteoriiMarksaiEngelsa.Leninnapisałotym:„NaukaMark-
sajestprawowitymspadkobiercątegonajlepszego,costworzyłaludzkośćXIXw.wpo-
stacifilozofiiniemieckiej,angielskiejekonomiipolitycznejisocjalizmufrancuskiego”.
