Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
FAZAPIERWSZA:1830–1860
doszły,agdydoszły,specjaliścimielijużinne.Noweideeepokiniebyłytymisamymi,
którewniej„panowały”imiałypopularność.IdeeComte,aiMilla,któreopanowały
ogółinteligencjiwnastępnympokoleniu,zażyciaComte,aiwmłodościMillabyływła-
snościąniewielkiejtylkogrupy;MillpiszeotymwyraźniewswejAutobiografii,aniepo-
wodzeniaComte,asąażnazbytznane.ZpoglądówNewmanaoddziałałyodrazutylko
religijne.ZpoglądówzaśMarksaiEngelsatylkospołeczneipolityczne;ichpoglądyfi-
lozoficzneprzemówiłydoszerokichkółdopieropóźniej.
TakbyłotymbardziejzpomysłamilogicznymiBoole,aiDeMorgana(1848)lub
zBolzanateorią„prawdwsobie”(1837):doszerszychkółwciąguXIXw.wogólenie
doszły;pierwszymotworzyładrogędopierologikamatematyczna;drugiejzaśgłównie
fenomenologia.Ajednakbyłydoniosłe.BooleiDeMorganprzyczynilisiędozbliże-
nialogikiimatematyki,aprzeztodorozwojuobutychnaukidowyjaśnienianaturyna-
ukdedukcyjnych.Bolzanozaśzapoczątkowałnowestanowisko,cośwrodzajunieme-
tafizycznegoplatonizmu.Wywodził,żeanalizanaszegopoznaniawykazuje,iżzawiera
ononiesametylkotwierdzeniajednostkoweiwzględne,aletakżepowszechneibez-
względne.Niebyłatospekulatywnametafizyka,panującawjegoczasach,aleniebyłto
teżpozytywizm,którymiałniebawemzdobyćsympatięXIXw.;byłotostanowiskotrze-
cie,jakbypośrednie,dlaktóregowiektenniemiałzrozumienia,alektóregoczasprzy-
szedłpóźniej.
Historykchceprzedewszystkimustalić,kiedyfilozofiawydawałanowemyśli
ikiedybyławrozkwicie.Alenowośćiwielkośćfilozofiiniezawszeszławparzezjej
rozkwitemjjeśliprzez„rozkwit”rozumiećwzmożoneniązainteresowanie,rozpo-
wszechnieniejej,ożywienieruchufilozoficznego.Oryginalnifilozofowierodzilisięnie
tylkowtedy,gdyogółsięnajwięcejfilozofiąinteresował.Otóżtrzebastwierdzić,że
wokresie1830–1860filozofiawrozkwicieniebyła.Przeciwnie,pozawodziesprawio-
nymwpoczątkustuleciaprzezsystemymetafizycznezainteresowanieniązmalało,ucze-
niiszerokiogółwinnymkierunkuzwróciliumysły.Ajednakwydaławłaśniewtedy
wieletalentówizapoczątkowaławielefundamentalnychmyśli.
Dlaprzedstawieniapoglądówtegookresutakiporządekwydajesięwłaściwy:naj-
pierwgłówneireprezentatywnejComte,Mill,MarksiEngels;potemzaśbardziej
specjalneiosobistejStirner,Carlyle,Newman,Kierkegaard.
COMTEIPOZYTYWIZM
Prądeminaugurującymnowyokreswdziejachfilozofiibyłpozytywizm;powstał
weFrancji,początekdałmuComte.Jegodążeniembyłotrzymaniesięfaktów,aunika-
niemetafizyki.Dążenietozaszczepiłepoce,alesamzrealizowałjetylkoczęściowo,bo
wyrósłwpoprzednim,metafizycznymokresieizachowałpewnecechytegookresu,
przedewszystkimpragnieniewielkiejsyntezy,wszechogarniającegosystemu.
