Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
FEUERBACHINATURALIZM
45
któryod1848r.byłaustriackimministremoświaty,iH.Bonitzowi,znakomitemuhi-
storykowifilozofii,którybyłradcąwministerstwieoświaty.Okołopołowystuleciafilo-
zofiaHerbartabyłajużwkrajachniemieckichnajbardziejrozpowszechnionąuniwersy-
teckąfilozofią.Uczniowiejegonaogółzarzucilijegodoktrynęmetafizyczną,natomiast
rozwijaliszczegółowedziałyfilozofii.Drobisch,profesorwLipsku,stosowałidee
Herbartadologiki,
Volkmann,profesorwPradze,dopsychologii(1853),R.Zimmermann,
profesorwWiedniu,doestetyki(traktatjegoz1865r.pozostałjakoklasycznywyraz
estetycznegoformalizmu);T.Waitz,profesorwMarburgu,stałsiępionierem
antropologiiludówpierwotnych(1859),aberlińscyprofesorowieM.LazarusiH.
Steinthalpionieramietnologiiijęzykoznawstwaporównawczego.Szczególniejzaś
licznybyłpoczetpracownikówzzakresupedagogiki,którzywyszlizeszkołyHerbar-
ta.
PozakrajeużywającejęzykaniemieckiegowpływyHerbartanaogółniewyszły.Po
roku1870zaśzaczęłyopadaćiwnich.Najdłużejtrzymałysięwpedagogice,opanowaw-
szyseminarianauczycielskieRzeszyiAustrii,aleitammusiałyustąpićprzednieintelek-
tualistycznymduchemnowszychczasów,bliższychRousseauiPestalozziemuniżHer-
bartowi.
FEUERBACHINATURALIZM
WNiemczechpo1830r.równieżnastąpiławfilozofiiprzemiana.Azwiastunem
nowychprądówbyłFeuerbach.PodobniejakComteiMill,porzuciłonwfilozofiiteo-
rietranscendentne,metafizykę,idealizmizainicjowałkierunekminimalistyczny.Ale
warunkiwNiemczechbyłyinneniżweFrancjiczyAnglii.Ifilozofiajego,podobnado
ichfilozofiiwtym,czemuzaprzeczał,byłaróżnawtym,cotwierdził:poszłaniewkie-
runkupozytywizmu,leczmaterializmu.
UKŁADSIŁWFILOZOFIINIEMIECKIEJOKOŁO1830ROKU.Układtenbył
prosty:panowałidealizm,zwłaszczawpostacipanlogicznejidialektycznej,jakąmu
dałHegel.JużromantycznyidealizmSchellingabyłnadrugimplanie.Empiryzmu
wNiemczechniebyło;aletakżekantyzmutraciłterazzwolenników:prawiewszyscy
przeszlidoobozuidealistów.
Przemianazaczęłasięwlewicyheglowskiej;zniejwyszedłFeuerbach.Gdyon
pierwszyzerwałzidealistycznąmetafizyką,inniposzlizanimiodwrótnastąpiłwszyb-
kimtempie.
ŻYCIEIPRACE.LudwigFeuerbach(1804–1872)pochodziłzrodziny,którawy-
dałaprawiejednocześnietrzechwybitnychludzi:byłsynemsłynnegoprawnika
